Перевод: со всех языков на все языки

со всех языков на все языки

a song by REM

  • 1 una canzone dei REM

    una canzone dei REM
    a song by REM
    \
    →  di

    Dizionario Italiano-Inglese > una canzone dei REM

  • 2 di

    1. prep of
    di ferro (made of) ironic
    io sono di Roma I'm from Rome
    l'auto di mio padre my father's car
    una tazza di caffè a cup of coffee
    di giorno by day
    parlare di politica talk about politics
    d'estate in the summer
    di questo passo at this rate
    di chi è questo libro? whose is this book?, who does this book belong to?
    più bello di prettier than
    2. art some
    interrogativo any, some
    del vino some wine

    * * *
    di prep.
    1 ( specificazione) of: il calore del sole, the heat of the sun; l'inizio della primavera, the beginning of spring; il capo dei ribelli, the leader of the rebels (o the rebel leader); il profumo delle rose, the scent of roses; l'altezza di un edificio, the height of a building; la fine di un film, the end of a film; il centro della città, the centre of town (o the town centre); il senso dell'umorismo, a sense of humour; una folla di dimostranti, a crowd of demonstrators; una serie di errori, a series of mistakes; la furia degli elementi, the fury of the elements; i vetri della finestra, window panes; gli impiegati delle poste, post office workers; il canto degli uccelli, birdsong (o the song of birds)
    2 (specificazione con valore di possesso; in inglese si esprime spesso con il 'caso possessivo'): la casa di Sara, Sarah's house; il fratello di Giacomo, James's brother; il figlio dei Rossi, the Rossi's son; le odi del Carducci, Carducci's odes; la riunione di martedì, Tuesday's meeting; la coda del gatto, the cat's tail; la maniglia della porta, the door handle; la porta della cucina, the kitchen door
    3 ( partitivo) some, (in frasi interrogative, dubitative e negative) any: mangiammo del pane, we ate some bread; è uscita con dei conoscenti, she went out with some people she knew; abbiamo visto delle belle scarpe, we saw some nice shoes; c'è ancora del vino?, is there any wine left?; alcuni degli alunni, some of the pupils; ciascuno di noi, each of us
    4 (retta da nomi che indicano quantità, numero) of: un chilo di pane, a kilo of bread; una dozzina di uova, a dozen eggs; ci vuole un minimo di buon senso, it takes a bit of common sense; un po' di coraggio, some courage // niente di bello, di interessante, d'importante, nothing nice, interesting, important; qualcosa di nuovo, something new
    5 (denominazione; talvolta in inglese non si traduce) of: la città di Roma, the city of Rome; l'isola di Capri, the isle of Capri; il mese di febbraio, the month of February; una ragazza di colore, a coloured girl; il nome di Giovanni, the name John
    6 ( qualità, condizione) at, in, by: sano di corpo, healthy in body; buono d'animo, good at heart; conoscere qlcu. di nome, to know s.o. by name
    7 ( argomento) about, of: discutere di sport, to talk about sport; parlare bene di qlcu., to speak well of s.o.; un testo di chimica, a chemistry text; un film di spionaggio, a spy film
    8 ( appartenenza) by: un libro di Calvino, a book by Calvino; un film di Fellini, a film by Fellini; un'opera di Raffaello, a work by Raphael; una sinfonia di Mahler, a symphony by Mahler; una poesia di Montale, a poem by Montale; un'opera di Verdi, an opera by Verdi
    9 ( per introdurre un secondo termine di paragone) than (dopo compar.); of, in (dopo superl.): Marco è più alto di Giorgio, Mark is taller than George; è il più simpatico dei fratelli, he's the nicest of the brothers; la più grande città del Giappone, the biggest city in Japan; il fiume più lungo del mondo, the longest river in the world
    10 ( modo): essere di buon umore, to be in a good mood; bere tutto di un fiato, to drink it all in one gulp; ridere di cuore, to laugh heartily; sollevare di peso, to lift up bodily; andarsene di corsa, to rush off
    11 ( materia): una statua di marmo, a marble statue; una tavola di legno, a wooden table; una borsa di pelle, a leather handbag; una crostata di mele, an apple tart // un cuore d'oro, a heart of gold // un pugno di ferro, an iron fist // castelli di carta, castles in the air
    12 ( età, valore, misura): un bambino di 6 anni, a 6-year-old child (o a child of 6); un uomo di mezza età, a middle-aged man; un assegno di 500 euro, a cheque for 500 euros; un edificio di 10 piani, a 10-storey building; un circuito di mille metri, a thousand metre circuit; una distanza di 8 km, a distance of 8 kilometres (o 5 miles); una parete di 4 metri, a 4 metre-long wall (o a wall 4 metres long); un appartamento di 150 mq, a flat of 150 square metres
    13 ( causa) of, for, with: morire di sete, to die of thirst; piangere di gioia, to cry for joy; accusare di furto, to charge with theft; reo di omicidio, guilty of murder
    14 ( mezzo) with, on: ungere di burro, to grease with butter; cospargere di sale, to sprinkle with salt; campare del proprio stipendio, to live on one's own earnings; vivere di illusioni, to live on illusions
    15 ( moto da luogo, origine, provenienza, anche fig.) from; out of: uscire di casa, to go (o to come) out of the house (o to leave home); essere di Roma, to be (o to come) from Rome; di dove sei?, where are you from? (o where do you come from?); era di buona famiglia, (s)he was from a good family; allontanati di lì, get away from there; lontano di qui, a long way from here (o a long way off) // uscire di strada, to leave the road // mi cadde di mano, it slipped out of my hand // smontare di sella, to dismount
    16 ( tempo): di mattina, di sera, in the morning, in the evening; di notte, at night; d'inverno, d'estate, in winter, in summer; di sabato, on Saturday (s); una sera di ottobre, an October evening; un corso di 3 mesi, a three-month course; una lezione di un'ora, an hour-long lesson; una gita di 2 giorni, a two-day trip; una vacanza di un mese, a month's holiday // di recente, recently // di giorno in giorno, from day to day // di anno in anno, from year to year // di tanto in tanto, every now and then (o every so often)
    17 ( limitazione, privazione): duro d'orecchio, hard of hearing; essere debole di cuore, to have a weak heart; a corto di soldi, short of money; privo di mezzi, without means; mancare di esperienza, to be without experience
    18 ( destinazione, scopo): stanza di soggiorno, living-room; sala di lettura, reading room ∙ Come si nota dagli esempi, nei significati 1, 2, 6, 7, 10, 11, 12, 16, 18 si usa spesso in inglese la forma aggettivale o avverbiale in luogo del compl. introdotto dalla prep. di
    19 (seguito da un verbo all'inf. in dipendenza da altro verbo): decidemmo di partire subito, we decided to leave at once; gli dissi di andarsene, I told him to go away; non avevo intenzione di offenderti, I didn't mean to offend you; credo di aver ragione, I believe I'm right; pensava di fare il medico, he thought of becoming a doctor
    20 (in unione con altra prep.): contro di lui, against him; dopo di te, after you; sopra, sotto di noi, above, below us; dietro di me, after (o behind) me
    21 (in unione con un avv.): di qua, over here (o on this side); di là, over there (o on that side); di dentro, inside; di fuori, outside.
    ◆ FRASEOLOGIA: di certo, surely; di frequente, often; di rado, seldom; di nuovo, again; di solito, usually; del resto, besides, moreover; di gran lunga, by far // di male in peggio, from bad to worse // ne ha combinati di guai, he caused a lot of trouble // dire di sì, di no, to say yes, no // credere di sì, di no, to think so, not.
    di s.f. o m. letter D.
    * * *
    [di] di + il = del, di + lo = dello, di + l' = dell', di + la = della, di + i = dei, di + gli = degli, di + le = delle
    1. prep
    1) (possesso) of, (composto da, scritto da) by

    la macchina del mio amico/dei miei amici — my friend's/friends' car

    la figlia dell'amica di mia madre — the daughter of my mother's friend, my mother's friend's daughter

    l'ultimo libro di Umberto Eco — Umberto Eco's latest book, the latest book by Umberto Eco

    2) (specificazione, denominazione) of

    il professore d'inglese — the English teacher, the teacher of English

    3)

    una casa di mattoni — a brick house, a house made of brick(s)

    4) (provenienza) from, out of, (posizione) in, on

    uscire di casato come out of o leave the house

    i negozi di Milano — the Milan shops, the shops in Milan

    i vicini del piano di sopra — the upstairs neighbours, the people who live on the floor above us

    sono di RomaI am o come from Rome

    5)

    di giorno — by day, during the day

    di notte — by night; at night; in the night

    6)

    (misura) un bimbo di 2 anni — a 2-year-old child, a child of two

    una stanza di 2 metri per 3 — a room measuring 2 metres by 3

    7)

    (mezzo, modo, causa) vestirsi di biancoto dress in white

    morire di cancro — to die of cancer

    spalmare di burro — to spread with butter

    sporcare qc di sugo — to get sauce on sth

    8) (argomento) about, of

    discutere del tempo — to talk about the weather

    parlare di qc — to talk about sth

    9)

    (abbondanza, privazione) pieno di — full of

    povero di carbone — poor in coal

    privo di — lacking in

    ricco di risorse naturali — rich in natural resources

    è meglio di me — he's better than me

    è il migliore di tutti — he is the best of all

    il migliore dei suoi libri — his best book, the best of his books

    il migliore della città — the best in the city

    11)

    ti chiedo di dirmi la verità — I beg you to tell me the truth

    2. art partitivo

    vuoi dei biscotti? — would you like some biscuits?, do you want any biscuits?

    non ho dei libri — I haven't any books, I have no books

    c'erano delle persone che non conoscevo — there were some people I didn't know

    c'è del vero in quello che dici — there's some truth in what you say

    vuoi del vino? — would you like some wine?, do you want any wine?

    * * *
    I [di]
    preposizione (artcl. del, dello, della, dell'; pl. dei, de' ant., degli, delle)
    1) (appartenenza, possesso)

    l'auto di Paolo, di tuo fratello, dei miei genitori — Paolo's, your brother's, my parents' car

    l'auto è di Paolo, di mio fratello — the car is Paolo's, my brother's, the car belongs to Paolo, to my brother

    il Primo Ministro del Giappone — the Japanese Prime Minister, the Prime Minister of Japan

    la riunione di lunedì, del 7 gennaio — Monday's meeting, the meeting on the 7th of January

    3) (autore) by

    le opere di Dante — Dante's works, the works of Dante

    4) (causa) with, for

    morire di cancroto die of o from cancer

    5) (materia) of, in

    un libro di 200 pagine — a 200-page book, a book 200 pages long o in length

    un interesse del 5% — a 5% interest

    7) (origine) from
    8) (argomento) about

    parlare di qcn., qcs. — to talk about sb., sth.

    ridere di qcn. — to laugh at sb

    alto di staturatall of o in stature

    di nascosto — out of sight, secretly

    di notte — at night, by night

    12) (in espressioni di moto, stato)

    è di sotto, di là — he's downstairs, in the next room

    qualche cosa, niente di nuovo — something, nothing new

    II [di]
    sostantivo maschile e sostantivo femminile invariabile (lettera) d, D
    * * *
    di2
    /di/
    m. e f.inv.
    (lettera) d, D.

    Dizionario Italiano-Inglese > di

  • 3

    1. prep of
    di ferro (made of) ironic
    io sono di Roma I'm from Rome
    l'auto di mio padre my father's car
    una tazza di caffè a cup of coffee
    di giorno by day
    parlare di politica talk about politics
    d'estate in the summer
    di questo passo at this rate
    di chi è questo libro? whose is this book?, who does this book belong to?
    più bello di prettier than
    2. art some
    interrogativo any, some
    del vino some wine

    * * *
    di prep.
    1 ( specificazione) of: il calore del sole, the heat of the sun; l'inizio della primavera, the beginning of spring; il capo dei ribelli, the leader of the rebels (o the rebel leader); il profumo delle rose, the scent of roses; l'altezza di un edificio, the height of a building; la fine di un film, the end of a film; il centro della città, the centre of town (o the town centre); il senso dell'umorismo, a sense of humour; una folla di dimostranti, a crowd of demonstrators; una serie di errori, a series of mistakes; la furia degli elementi, the fury of the elements; i vetri della finestra, window panes; gli impiegati delle poste, post office workers; il canto degli uccelli, birdsong (o the song of birds)
    2 (specificazione con valore di possesso; in inglese si esprime spesso con il 'caso possessivo'): la casa di Sara, Sarah's house; il fratello di Giacomo, James's brother; il figlio dei Rossi, the Rossi's son; le odi del Carducci, Carducci's odes; la riunione di martedì, Tuesday's meeting; la coda del gatto, the cat's tail; la maniglia della porta, the door handle; la porta della cucina, the kitchen door
    3 ( partitivo) some, (in frasi interrogative, dubitative e negative) any: mangiammo del pane, we ate some bread; è uscita con dei conoscenti, she went out with some people she knew; abbiamo visto delle belle scarpe, we saw some nice shoes; c'è ancora del vino?, is there any wine left?; alcuni degli alunni, some of the pupils; ciascuno di noi, each of us
    4 (retta da nomi che indicano quantità, numero) of: un chilo di pane, a kilo of bread; una dozzina di uova, a dozen eggs; ci vuole un minimo di buon senso, it takes a bit of common sense; un po' di coraggio, some courage // niente di bello, di interessante, d'importante, nothing nice, interesting, important; qualcosa di nuovo, something new
    5 (denominazione; talvolta in inglese non si traduce) of: la città di Roma, the city of Rome; l'isola di Capri, the isle of Capri; il mese di febbraio, the month of February; una ragazza di colore, a coloured girl; il nome di Giovanni, the name John
    6 ( qualità, condizione) at, in, by: sano di corpo, healthy in body; buono d'animo, good at heart; conoscere qlcu. di nome, to know s.o. by name
    7 ( argomento) about, of: discutere di sport, to talk about sport; parlare bene di qlcu., to speak well of s.o.; un testo di chimica, a chemistry text; un film di spionaggio, a spy film
    8 ( appartenenza) by: un libro di Calvino, a book by Calvino; un film di Fellini, a film by Fellini; un'opera di Raffaello, a work by Raphael; una sinfonia di Mahler, a symphony by Mahler; una poesia di Montale, a poem by Montale; un'opera di Verdi, an opera by Verdi
    9 ( per introdurre un secondo termine di paragone) than (dopo compar.); of, in (dopo superl.): Marco è più alto di Giorgio, Mark is taller than George; è il più simpatico dei fratelli, he's the nicest of the brothers; la più grande città del Giappone, the biggest city in Japan; il fiume più lungo del mondo, the longest river in the world
    10 ( modo): essere di buon umore, to be in a good mood; bere tutto di un fiato, to drink it all in one gulp; ridere di cuore, to laugh heartily; sollevare di peso, to lift up bodily; andarsene di corsa, to rush off
    11 ( materia): una statua di marmo, a marble statue; una tavola di legno, a wooden table; una borsa di pelle, a leather handbag; una crostata di mele, an apple tart // un cuore d'oro, a heart of gold // un pugno di ferro, an iron fist // castelli di carta, castles in the air
    12 ( età, valore, misura): un bambino di 6 anni, a 6-year-old child (o a child of 6); un uomo di mezza età, a middle-aged man; un assegno di 500 euro, a cheque for 500 euros; un edificio di 10 piani, a 10-storey building; un circuito di mille metri, a thousand metre circuit; una distanza di 8 km, a distance of 8 kilometres (o 5 miles); una parete di 4 metri, a 4 metre-long wall (o a wall 4 metres long); un appartamento di 150 mq, a flat of 150 square metres
    13 ( causa) of, for, with: morire di sete, to die of thirst; piangere di gioia, to cry for joy; accusare di furto, to charge with theft; reo di omicidio, guilty of murder
    14 ( mezzo) with, on: ungere di burro, to grease with butter; cospargere di sale, to sprinkle with salt; campare del proprio stipendio, to live on one's own earnings; vivere di illusioni, to live on illusions
    15 ( moto da luogo, origine, provenienza, anche fig.) from; out of: uscire di casa, to go (o to come) out of the house (o to leave home); essere di Roma, to be (o to come) from Rome; di dove sei?, where are you from? (o where do you come from?); era di buona famiglia, (s)he was from a good family; allontanati di lì, get away from there; lontano di qui, a long way from here (o a long way off) // uscire di strada, to leave the road // mi cadde di mano, it slipped out of my hand // smontare di sella, to dismount
    16 ( tempo): di mattina, di sera, in the morning, in the evening; di notte, at night; d'inverno, d'estate, in winter, in summer; di sabato, on Saturday (s); una sera di ottobre, an October evening; un corso di 3 mesi, a three-month course; una lezione di un'ora, an hour-long lesson; una gita di 2 giorni, a two-day trip; una vacanza di un mese, a month's holiday // di recente, recently // di giorno in giorno, from day to day // di anno in anno, from year to year // di tanto in tanto, every now and then (o every so often)
    17 ( limitazione, privazione): duro d'orecchio, hard of hearing; essere debole di cuore, to have a weak heart; a corto di soldi, short of money; privo di mezzi, without means; mancare di esperienza, to be without experience
    18 ( destinazione, scopo): stanza di soggiorno, living-room; sala di lettura, reading room ∙ Come si nota dagli esempi, nei significati 1, 2, 6, 7, 10, 11, 12, 16, 18 si usa spesso in inglese la forma aggettivale o avverbiale in luogo del compl. introdotto dalla prep. di
    19 (seguito da un verbo all'inf. in dipendenza da altro verbo): decidemmo di partire subito, we decided to leave at once; gli dissi di andarsene, I told him to go away; non avevo intenzione di offenderti, I didn't mean to offend you; credo di aver ragione, I believe I'm right; pensava di fare il medico, he thought of becoming a doctor
    20 (in unione con altra prep.): contro di lui, against him; dopo di te, after you; sopra, sotto di noi, above, below us; dietro di me, after (o behind) me
    21 (in unione con un avv.): di qua, over here (o on this side); di là, over there (o on that side); di dentro, inside; di fuori, outside.
    ◆ FRASEOLOGIA: di certo, surely; di frequente, often; di rado, seldom; di nuovo, again; di solito, usually; del resto, besides, moreover; di gran lunga, by far // di male in peggio, from bad to worse // ne ha combinati di guai, he caused a lot of trouble // dire di sì, di no, to say yes, no // credere di sì, di no, to think so, not.
    di s.f. o m. letter D.
    * * *
    [di] di + il = del, di + lo = dello, di + l' = dell', di + la = della, di + i = dei, di + gli = degli, di + le = delle
    1. prep
    1) (possesso) of, (composto da, scritto da) by

    la macchina del mio amico/dei miei amici — my friend's/friends' car

    la figlia dell'amica di mia madre — the daughter of my mother's friend, my mother's friend's daughter

    l'ultimo libro di Umberto Eco — Umberto Eco's latest book, the latest book by Umberto Eco

    2) (specificazione, denominazione) of

    il professore d'inglese — the English teacher, the teacher of English

    3)

    una casa di mattoni — a brick house, a house made of brick(s)

    4) (provenienza) from, out of, (posizione) in, on

    uscire di casato come out of o leave the house

    i negozi di Milano — the Milan shops, the shops in Milan

    i vicini del piano di sopra — the upstairs neighbours, the people who live on the floor above us

    sono di RomaI am o come from Rome

    5)

    di giorno — by day, during the day

    di notte — by night; at night; in the night

    6)

    (misura) un bimbo di 2 anni — a 2-year-old child, a child of two

    una stanza di 2 metri per 3 — a room measuring 2 metres by 3

    7)

    (mezzo, modo, causa) vestirsi di biancoto dress in white

    morire di cancro — to die of cancer

    spalmare di burro — to spread with butter

    sporcare qc di sugo — to get sauce on sth

    8) (argomento) about, of

    discutere del tempo — to talk about the weather

    parlare di qc — to talk about sth

    9)

    (abbondanza, privazione) pieno di — full of

    povero di carbone — poor in coal

    privo di — lacking in

    ricco di risorse naturali — rich in natural resources

    è meglio di me — he's better than me

    è il migliore di tutti — he is the best of all

    il migliore dei suoi libri — his best book, the best of his books

    il migliore della città — the best in the city

    11)

    ti chiedo di dirmi la verità — I beg you to tell me the truth

    2. art partitivo

    vuoi dei biscotti? — would you like some biscuits?, do you want any biscuits?

    non ho dei libri — I haven't any books, I have no books

    c'erano delle persone che non conoscevo — there were some people I didn't know

    c'è del vero in quello che dici — there's some truth in what you say

    vuoi del vino? — would you like some wine?, do you want any wine?

    * * *
    I [di]
    preposizione (artcl. del, dello, della, dell'; pl. dei, de' ant., degli, delle)
    1) (appartenenza, possesso)

    l'auto di Paolo, di tuo fratello, dei miei genitori — Paolo's, your brother's, my parents' car

    l'auto è di Paolo, di mio fratello — the car is Paolo's, my brother's, the car belongs to Paolo, to my brother

    il Primo Ministro del Giappone — the Japanese Prime Minister, the Prime Minister of Japan

    la riunione di lunedì, del 7 gennaio — Monday's meeting, the meeting on the 7th of January

    3) (autore) by

    le opere di Dante — Dante's works, the works of Dante

    4) (causa) with, for

    morire di cancroto die of o from cancer

    5) (materia) of, in

    un libro di 200 pagine — a 200-page book, a book 200 pages long o in length

    un interesse del 5% — a 5% interest

    7) (origine) from
    8) (argomento) about

    parlare di qcn., qcs. — to talk about sb., sth.

    ridere di qcn. — to laugh at sb

    alto di staturatall of o in stature

    di nascosto — out of sight, secretly

    di notte — at night, by night

    12) (in espressioni di moto, stato)

    è di sotto, di là — he's downstairs, in the next room

    qualche cosa, niente di nuovo — something, nothing new

    II [di]
    sostantivo maschile e sostantivo femminile invariabile (lettera) d, D
    * * *
    /di/
    m.inv.
    lett. day.

    Dizionario Italiano-Inglese >

  • 4 statuo

    stătŭo, ui, utum, 3, v. a. [statum, sup. of sto], to cause to stand (cf.: colloco, pono).
    I.
    Corporeally.
    A.
    To cause to stand, set up, set, station, fix in an upright position.
    1.
    To set up, set in the ground, erect:

    ibi arbores pedicino in lapide statuito,

    Cato, R. R. 18:

    inter parietes arbores ubi statues,

    id. ib.:

    stipites statuito,

    id. ib.:

    palis statutis crebris,

    Varr. R. R. 1, 14 init.:

    pedamenta jacentia statuenda,

    are to be raised, Col. 4, 26:

    pedamentum inter duas vitis,

    Plin. 17, 22, 21, § 194:

    hic statui volo primum aquilam,

    the standard of the troops, Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    signifer, statue signum,

    plant the ensign, Liv. 5, 55, 1; Val. Max. 1, 5, 1.—
    2.
    To plant (rare):

    eodem modo vineam statuito, alligato, flexatoque uti fuerit,

    Plin. 17, 22, 35, § 198:

    agro qui statuit meo Te, triste lignum (i. e. arborem),

    Hor. C. 2, 13, 10.—
    3.
    In gen., to place, set or fix, set up, set forth things or persons.
    a.
    Without specifying the place:

    ollam statuito cum aqua,

    let a jar stand with water, Cato, R. R. 156 (157):

    crateras magnos statuunt, i. e. on the table,

    Verg. A. 1, 724; so,

    crateras laeti statuunt,

    id. ib. 7, 147: haec carina satis probe fundata et bene statuta est, well placed, i. e. so that the hull stands perpendicularly (cf.:

    bene lineatam carinam collocavit, v. 42),

    Plaut. Mil. 3, 3, 44:

    nec quidquam explicare, nec statuere potuerant, nec quod statutum esset, manebat, omnia perscindente vento,

    Liv. 21, 58, 7:

    eo die tabernacula statui passus non est,

    to pitch, Caes. B. C. 1, 81; so, aciem statuere, to draw up an army:

    aciem quam arte statuerat, latius porrigit,

    Sall. J. 52, 6.—
    b.
    With designation of the place by in and abl.; by adv. of place; by ante, apud, ad, circa, super, and acc.; by pro and abl.; by abl. alone (very rare), or by in and acc. (very rare): signa domi pro supellectile statuere, Cato ap. Prisc. 7, 19, 95 (p. 782 P.):

    statuite hic lectulos,

    Plaut. Pers. 5, 1, 7:

    etiamsi in caelo Capitolium statueretur,

    Cic. Or. 3, 46, 180:

    statuitur Sollius in illo gladiatorum convivio... atuitur, ut dico, eques Romanus in Apronii convivio,

    is taken to the banquet, id. Verr. 2, 3, 25, § 61 sq.:

    tabernacula in foro statuere,

    Liv. 39, 46, 3:

    in principiis statuit tabernaculum,

    Nep. Eum. 7, 1:

    in nostris castris tibi tabernaculum statue,

    Curt. 5, 11, 6; 8, 13, 20:

    statui in medium undique conspicuum tabernaculum jussit,

    id. 9, 6, 1:

    (sagittae) longae, nisi prius in terra statuerent arcum, haud satis apte imponuntur,

    id. 8, 14, 19:

    sedes curules sacerdotum Augustalium locis, superque eas querceae coronae statuerentur,

    Tac. A. 2, 83:

    donum deae apud Antium statuitur,

    id. ib. 3, 71:

    pro rigidis calamos columnis,

    Ov. F. 3, 529:

    jamque ratem Scythicis auster statuisset in oris,

    Val. Fl. 3, 653:

    statuere vas in loco frigido,

    Pall. Oct. 22.—Of living beings:

    capite in terram statuerem, Ut cerebro dispergat viam,

    Ter. Ad. 3, 2, 18:

    qui capite ipse sua in statuit vestigia sese (= qui sese ipse capite in sua vestigia statuit),

    i. e. stands on his head, Lucr. 4, 472:

    patrem ejus a mortuis excitasses, statuisses ante oculos,

    Cic. Or. 1, 57, 245:

    captivos vinctos in medio statuit,

    Liv. 21, 42, 1:

    ubi primum equus Curtium in vado statuit,

    id. 1, 13, 5:

    quattuor cohortes in fronte statuit,

    id. 28, 33, 12:

    ante se statuit funditores,

    id. 42, 58, 10:

    puerum ad canendum ante tibicinem cum statuisset,

    id. 7, 2, 9:

    procul in conspectu eum (Philopoemenem) statuerunt,

    id. 39, 49, 11:

    media porta robora legionum, duabus circa portis milites levemque armaturam statuit,

    id. 23, 16, 8:

    bovem ad fanum Dianae et ante aram statuit,

    id. 1, 45, 6:

    cum Calchanta circa aram statuisset,

    Val. Max. 8, 11, ext. 6:

    marium si qui eo loci statuisset,

    id. 3, 1, 2 fin.:

    adulescentes ante Caesarem statuunt,

    Tac. A. 4, 8:

    in fronte statuerat ferratos, in cornibus cohortes,

    id. ib. 3, 45:

    puer quis Ad cyathum statuetur?

    Hor. C. 1, 29, 8:

    tu cum pro vitula statuis dulcem Aulide natam Ante aras,

    id. S. 2, 3, 199:

    et statuam ante aras aurata fronte juvencum,

    Verg. A. 9, 627:

    clara regione profundi Aetheros innumeri statuerunt agmina cygni,

    Stat. Th. 3, 525.—
    4. a.
    Of statues, temples, columns, altars, trophies, etc.; constr. with acc. alone, or acc. of the structure and dat. of the person for whom or in whose honor it is erected:

    siquidem mihi aram et statuam statuis,

    Plaut. As. 3, 3, 122:

    huic statuam statui decet ex auro,

    id. Bacch. 4, 4, 1:

    ne ego aurea pro statua vineam tibi statuam,

    id. Curc. 1, 2, 52:

    eique statuam equestrem in rostris statui placere,

    Cic. Phil. 5, 15, 41; so id. ib. 9, 5, 10; 9, 7, 16; id. Verr. 2, 2, 62, § 151; 2, 2, 20, § 48; so,

    simulacrum alicui statuere,

    Val. Max. 1, 1, 8:

    effigiem,

    Verg. A. 2, 184:

    Mancinus eo habitu sibi statuit quo, etc. (effigiem),

    Plin. 34, 5, 10, § 18:

    simulacrum in curia,

    Tac. A. 14, 12:

    quanam in civitate tempium statueretur,

    id. ib. 4, 55:

    se primos templum urbis Romae statuisse,

    id. ib. 4, 56; so id. ib. 4, 15:

    nec tibi de Pario statuam, Germanice, templum,

    Ov. P. 4, 8, 31:

    templa tibi statuam, tribuam tibi turis honorem,

    id. M. 14, 128:

    super terrae tumulum noluit quid statui nisi columellam,

    Cic. Leg. 2, 26, 66:

    victimas atque aras diis Manibus statuentes,

    Tac. A. 3, 2:

    statuitque aras e cespite,

    Ov. M. 7, 240:

    statuantur arae,

    Sen. Med. 579:

    aeneum statuerunt tropaeum,

    Cic. Inv. 2, 23, 69:

    monumentum,

    id. ib. § 70; so,

    in alio orbe tropaea statuere,

    Curt. 7, 7, 14;

    so,

    Plin. 3, 3, 4, § 18: ut illum di perdant qui primus statuit hic solarium, Plaut. Fragm. ap. Gell. 3, 3, 5:

    princeps Romanis solarium horologium statuisse L. Papirius Cursor proditur,

    Plin. 7, 60, 60, § 213:

    a miliario in capite Romani fori statuto,

    id. 3, 5, 9, § 66:

    carceres eo anno in Circo primum statuti,

    Liv. 8, 20, 1:

    quo molem hanc immanis equi statuere?

    Verg. A. 2, 150:

    multo altiorem statui crucem jussit,

    Suet. Galb. 9:

    obeliscam,

    Plin. 36, 9, 14, § 71:

    at nunc disturba quas statuisti machinas,

    Plaut. Ps. 1, 5, 137:

    incensis operibus quae statuerat,

    Nep. Milt. 7, 4:

    si vallum statuitur procul urbis illecebris,

    Tac. A. 4, 2:

    castra in quinto lapide a Carthagine statuit,

    Just. 22, 6, 9.—
    b.
    Poet. and in post-class. prose (rare):

    aliquem statuere = alicui statuam statuere: inter et Aegidas media statuaris in urbe,

    Ov. H. 2, 67:

    statuarque tumulo hilaris et coronatus,

    my statue will be erected, Tac. Dial. 13; so with two acc.: custodem medio statuit quam vilicus horto, whose statue he placed as protectress, etc., Mart. 3, 68, 9; cf.

    in double sense: nudam te statuet, i. e. nudam faciet (= nudabit fortunis), and statuam tibi nu dam faciet,

    Mart. 4, 28, 8.—
    5.
    Of cities, etc., to establish, found, build (in class. prose usu. condo):

    Agamemnon tres ibi urbes statuit,

    Vell. 1, 1, 2:

    urbem quam statuo vestra est,

    Verg. A. 1, 573:

    urbom praeclaram,

    id. ib. 4, 655:

    Persarum statuit Babylona Semiramis urbem,

    Prop. 3, 11 (4, 10), 21:

    ibi civitatem statuerunt,

    Just. 23, 1; so,

    licentia et impunitas asyla statuendi (= aperiendi),

    Tac. A. 3, 60.—Hence, transf.: carmen statuere = carmen condere, to compose, devise a song:

    nunc volucrum... inexpertum carmen, quod tacita statuere bruma,

    Stat. S. 4, 5, 12.—
    B.
    To cause to stand still, to stop (rare; cf.

    sisto, III. B.): navem extemplo statuimus,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 57:

    et statuit fessos, fessus et ipse, boves,

    Prop. 4 (5), 9, 4:

    famuli hoc modo statuerunt aquas,

    Arn. 1, p. 30: sanguinem, Oct. Hor. 4.—
    C.
    To cause to stand firm, strengthen, support (rare; = stabilire), only transf.: qui rem publicam certo animo adjuverit, statuerit, Att. ap. Cic. Sest. 56, 120 (Trag. Rel. v. 357 Rib.).
    II.
    Trop.
    A.
    To establish, constitute (= constituo).
    1.
    Esp.: exemplum or documentum (v. edo fin., and cf. Sen. Phoen. 320), to set forth an example or precedent for warning or imitation:

    statuite exemplum impudenti, date pudori praemium,

    Plaut. Rud. 3, 2, 6:

    exemplum statuite in me ut adulescentuli Vobis placere studeant potius quam sibi,

    Ter. Heaut. prol. 51; Auct. Her. 4, 35, 47:

    ut illi intellegere possint, in quo homine statueris exemplum hujus modi,

    Cic. Verr. 2, 2, 45, § 111:

    in quos aliquid exempli populus Romanus statui putat oportere,

    id. ib. 2, 3, 90, §

    210: statuam in te exemplum, ne quis posthac infelicibus miseriis patriae illudat,

    Just. 8, 7, 14:

    documentum autem statui oportere, si quis resipiscat et antiquam societatem respiciat,

    Liv. 24, 45, 5: statueretur immo [p. 1753] documentum, quo uxorem imperator acciperet, a precedent, Tac. A. 12, 6.—
    2.
    Jus statuere, to establish a principle or relation of law:

    ut (majores nostri) omnia omnium rerum jura statuerint,

    Cic. Caecin. 12, 34: qui magistratum potestatemve habebit, si quid in aliquem novi juris statuerit, ipse quoque, adversario postulante, eodem jure uti debebit, if he has established any new principle of law, Edict. Praet. in Dig. 2, 2, 1, § 1:

    si quid injungere inferiori velis, id prius in te ac tuos si ipse juris statueris, facilius omnes oboedientes habeas,

    if you first admit it against yourself, Liv. 26, 36, 3:

    si dicemus in omnibus aequabile jus statui convenire,

    equal principles of law should be applied to all, Auct. Her. 3, 3, 4. —
    3.
    In gen., to establish by authority (of relations, institutions, rights, duties, etc.):

    (Numa) omnis partis religionis statuit sanctissime,

    Cic. Rep. 2, 14, 26:

    hoc judicium sic exspectatur ut non unae rei statui, sed omnibus constitui putetur,

    id. Tull. 15, 36:

    ad formandos animos statuendasque vitae leges, Quint. prooem. 14: sic hujus (virtutis) ut caelestium statuta magnitudo est,

    Sen. Ep. 79, 10:

    vectigal etiam novum ex salaria annona statuerunt,

    Liv. 29, 37, 2:

    novos statuere fines,

    id. 42, 24, 8:

    neque eos quos statuit terminos observat,

    id. 21, 44, 5:

    quibus rebus cum pax statuta esset,

    Just. 5, 10, 8; so id. 25, 1, 1:

    sedesque ibi statuentibus,

    id. 18, 5, 11.—
    4.
    With double acc., to constitute, appoint, create:

    Hirtius arbitrum me statuebat non modo hujus rei, sed totius consulatus sui,

    Cic. Att. 14, 1, a, 2:

    telluris erum natura nec illum, nec quemquam constituit,

    Hor. S. 2, 2, 130:

    de principatu (vinorum) se quisque judicem statuet,

    Plin. 14, 6, 8, § 59:

    praefectus his statuitur Andragoras,

    Just. 21, 4, 5.—
    B.
    To determine, fix, etc. (of temporal or local relations); constr. usually with acc. and dat. or acc. and gen.
    1.
    Modum statuere alicui or alicujus rei, to determine the manner, mode, or measure of, assign limits, restrictions or restraints to a thing or person, to impose restraints upon.
    (α).
    With dat.:

    diuturnitati imperii modum statuendum putavistis,

    that a limit should be assigned to the duration of his power, Cic. Imp. Pomp. 9, 26:

    statui mihi tum modum et orationi meae,

    imposed restraints upon myself and my words, id. Verr. 2, 5, 63, § 163:

    non statuendo felicitati modum, nec cohibendo fortunam,

    by not assigning any limits to his success, Liv. 30, 30, 23 (Pompeium) affirmabant, libertati publicae statuturum modum, Vell. 2, 40:

    cupidinibus statuat natura modum,

    Hor. S. 1, 2, 111:

    quem modum sibi ipsa statuit (crudelitas)?

    Val. Max. 9, 2 pr.:

    modum ipsae res statuunt (i. e. sibi),

    Plin. 28, 15, 61, § 216:

    modum nuptiarum sumptibus statuerunt,

    Just. 21, 4, 5:

    timori quem meo statuam modum?

    Sen. Thyest. 483;

    and with finem: jam statui aerumnis modum et finem cladi,

    id. Herc. Fur. 206. —
    (β).
    With gen.:

    honestius te inimicitiarum modum statuere potuisse quam me humanitatis,

    Cic. Sull. 17, 48:

    ipse modum statuam carminis,

    Ov. Tr. 1, 11, 44:

    errorisque sui sic statuisse modum,

    Prop. 3, 12 (4, 11), 36:

    modum statuunt fellis pondere denarii,

    they limit the quantity of the gall to the weight of a denarius, Plin. 28, 19, 77, § 254.—
    2.
    Condicionem or legem alicui, to impose a condition or law upon one, to dictate, assign a condition to:

    hanc tu condicionem statuis Gaditanis,

    Cic. Balb. 10, 25:

    providete ne duriorem vobis condicionem statuatis ordinique vestro quam ferre possit,

    id. Rab. Post. 6, 15:

    alter eam sibi legem statuerat ut, etc.,

    id. Phil. 10, 6, 12: pretio statuta lege ne modum excederet, etc., the law being assigned to the price that not, etc., i. e. the price being limited by the law, etc., Plin. 33, 7, 40, § 118:

    pacis legem universae Graeciae statuit,

    Just. 9, 5, 2.—So with ellipsis of dat., to agree upon, stipulate:

    statutis condicionibus,

    Just. 6, 1, 3:

    omnibus consentientibus Carthago conditur, statuto annuo vectigali pro solo urbis,

    id. 18, 5, 14. —
    3.
    Finem, to assign or put an end to, make an end of:

    haud opinor commode Finem statuisse orationi militem,

    Ter. Hec. 1, 2, 21:

    et finem statuit cuppedinis atque timoris,

    Lucr. 6, 25:

    cum Fulvius Flaccus finem poenae eorum statuere cogeretur,

    Val. Max. 3, 2, ext. 1: majores vestri omnium magnarum rerum et principia exorsi ab diis sunt, et finem statuerunt, finished, Liv. 45, 39, 10; so,

    terminum: nam templis numquam statuetur terminus aevi,

    Stat. S. 3, 1, 180:

    cum consilii tui bene fortiterque suscepti eum tibi finem statueris, quem ipsa fortuna terminum nostrarum contentionum esse voluisset,

    since you have assigned that end, Cic. Fam. 6, 22, 2.—
    4.
    Pretium alicui rei, to assign a price to something; fix, determine the price of something:

    quae probast mers, pretium ei statuit,

    Plaut. Mil. 3, 1, 132:

    numquam avare pretium statui arti meae,

    Ter. Heaut. prol. 48:

    statuit frumento pretium,

    Tac. A. 2, 87; so with dat. understood:

    ut eos (obsides) pretio quantum ipsi statuissent patres redimi paterentur,

    Liv. 45, 42, 7:

    pretium statuit (i. e. vecturae et sali),

    id. 45, 29, 13; so with in and acc.: ut in singulas amphoras (vini) centeni nummi statuantur, that the price may be set down at 100 sesterces for an amphora, Plin. 14, 4, 6, § 56.—
    5.
    Statuere diem, horam, tempus, locum alicui rei, or alicui, or with dat. gerund., to assign or appoint a day, time, place, etc. (for the more usual diem dicere):

    statutus est comitiis dies,

    Liv. 24, 27, 1:

    diem patrando facinori statuerat,

    id. 35, 35, 15:

    multitudini diem statuit ante quam sine fraude liceret ab armis discedere,

    Sall. C. 36, 2:

    dies insidiis statuitur,

    id. J. 70, 3:

    ad tempus locumque colloquio statuendum,

    Liv. 28, 35, 4:

    subverti leges quae sua spatia (= tempora) quaerendis aut potiundis honoribus statuerint,

    Tac. A. 2, 36.—With ellipsis of dat.:

    observans quem statuere diem,

    Mart. 4, 54, 6:

    noctem unam poscit: statuitur nox,

    Tac. A. 13, 44.—Esp. in the part. statutus, fixed, appointed (in MSS. and edd. often confounded with status; v. sisto fin.):

    institum ut quotannis... libri diebus statutis (statis) recitarentur,

    Suet. Claud. 42:

    ut die statuta omnes equos ante regiam producerent,

    Just. 1, 10, 1:

    quaedam (genera) statutum tempus anni habent,

    Plin. 17, 18, 30, § 135:

    fruges quoque maturitatem statuto tempore expectant,

    Curt. 6, 3, 7:

    sacrificium non esse redditum statuto tempore,

    id. 8, 2, 6:

    statuto tempore quo urbem Mithridati traderet,

    Just. 16, 4, 9:

    cum ad statutam horam omnes convenissent,

    id. 1, 10, 8:

    intra tempus statutum,

    fixed by the law, Dig. 4, 4, 19 and 20.—
    6.
    To recount, count up, state (very rare): statue sex et quinquaginta annos, quibus mox divus Augustus rempublicam rexit: adice Tiberii tres et viginti... centum et viginti anni colliguntur, count, fix the number at, Tac. Or. 17:

    Cinyphiae segetis citius numerabis aristas... quam tibi nostrorum statuatur summa laborum,

    Ov. P. 2, 7, 29.—
    C.
    To decide, determine, with reference to a result, to settle, fix, bring about, choose, make a decision.
    1.
    Of disputes, differences, questions, etc., between others.
    (α).
    With interrog.-clause:

    ut statuatis hoc judicio utrum posthac amicitias clarorum virorum calamitati hominibus an ornamento esse malitis,

    Cic. Balb. 28, 65:

    eam potestatem habetis ut statuatis utrum nos... semper miseri lugeamus, an, etc.,

    id. Mil. 2, 4:

    in hoc homine statuatis, possitne senatoribus judicantibus homo nocentissim us pecuniosissimusque damnari,

    id. Verr. 1, 16, 47:

    vos statuite, recuperatores, utra (sententia) utilior esse videatur,

    id. Caecin. 27, 77:

    decidis tu statuisque quid iis ad denarium solveretur,

    id. Quint. 4, 17:

    magni esse judicis statuere quid quemque cuique praestare oporteret,

    id. Off. 3, 17, 70:

    mihi vero Pompeius statuisse videtur quid vos in judicando spectare oporteret,

    id. Mil. 6, 15:

    semel (senatus) statuerent quid donatum Masinissae vellent,

    Liv. 42, 23:

    nec quid faciendum modo sit statuunt, sed, etc.,

    decide, dictate, id. 44, 22:

    nondum statuerat conservaret eum necne,

    Nep. Eum. 11, 2:

    statutumque (est) quantum curules, quantum plebei pignoris caperent,

    Tac. A. 13, 28: semel nobis esse statuendum quod consilium in illo sequamur, August. ap. Suet. Claud. 4. —
    (β).
    With de:

    ut consules de Caesaris actis cognoscerent, statuerent, judicarent,

    Cic. Att. 16, 16, B, 8:

    et collegas suos de religione statuisse, in senatu de lege statuturos,

    id. ib. 4, 2, 4:

    ut de absente eo C. Licinius statueret ac judicaret,

    Liv. 42, 22:

    si de summa rerum liberum senatui permittat rex statuendi jus,

    id. 42, 62: qui ab exercitu ab imperatore eove cui de ea re statuendi potestas fuerit, dimissus erit, Edict. Praet. in Dig. 3, 2, 1.—Often with reference to punishment:

    cum de P. Lentulo ceterisque statuetis, pro certo habetote, vos simul de exercitu Catilinae decernere,

    Sall. C. 52, 17:

    satis visum de Vestilia statuere,

    to pass sentence against, Tac. A. 2, 85:

    jus statuendi de procuratoribus,

    id. ib. 12, 54:

    facta patribus potestate statuendi de Caeciliano,

    id. ib. 6, 7; so id. ib. 13, 28; cf. id. ib. 15, 14; 2, 85; Suet. Tib. 61 fin. —In partic.: de se statuere, to decide on, or dispose of one's self, i. e. of one's life, = to commit suicide:

    eorum qui de se statuebant humabantur corpora,

    Tac. A. 6, 29.—
    (γ).
    With de and abl. and interrog.-clause:

    si quibusdam populis permittendum esse videatur ut statuant ipsi de suis rebus quo jure uti velint,

    Cic. Balb. 8, 22.—
    (δ).
    With contra:

    consequeris tamen ut eos ipsos quos contra statuas aequos placatosque dimittas,

    Cic. Or. 10, 34. —
    (ε).
    With indef. obj., usu. a neutr. pron.:

    utrum igitur hoc Graeci statuent... an nostri praetores?

    Cic. Fl. 12, 27:

    dixisti quippiam: fixum (i. e. id) et statutum est,

    id. Mur. 30, 62:

    eoque utrique quod statuit contenti sunt,

    Caes. B. C. 1, 87:

    senatus, ne quid absente rege statueret,

    Liv. 39, 24, 13:

    maturato opus est, quidquid statuere placet (senatui),

    id. 8, 13, 17:

    id ubi in P. Licinio ita statutum est,

    id. 41, 15, 10:

    interrogatus quid ipse victorem statuere debere censeret,

    Curt. 8, 14, 43:

    quid in futurum statuerim, aperiam,

    Tac. A. 4, 37:

    utque rata essent quae procuratores sui in judicando statuerent,

    Suet. Claud. 12;

    qul statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit,

    Sen. Med. 2, 199:

    non ergo quod libet statuere arbiter potest,

    Dig. 4, 8, 32, § 15; cf.:

    earum rerum quas Caesar statuisset, decrevisset, egisset,

    Cic. Att. 16, 16, C, 11.—
    (ζ).
    With de or super and abl.:

    vos de crudelissimis parricidis quid statuatis cunctamini?

    Sall. C. 52, 31:

    nihil super ea re nisi ex voluntate filii statuere,

    Suet. Tib. 13:

    ne quid super tanta re absente principe statueretur,

    Tac. H. 4, 9.—
    (η).
    Absol., mostly pass. impers.:

    ita expediri posse consilium ut pro merito cujusque statueretur,

    Liv. 8, 14, 1:

    tunc ut quaeque causa erit statuetis,

    id. 3, 53, 10:

    non ex rumore statuendum,

    decisions should not be founded on rumors, Tac. A. 3, 69.—
    (θ).
    With cognoscere, to examine ( officially) and decide:

    petit ut vel ipse de eo causa cognita statuat, vel civitatem statuere jubeat,

    Caes. B. G. 1, 19:

    consuli ut cognosceret statueretque senatus permiserat,

    Liv. 39, 3, 2:

    missuros qui de eorum controversiis cognoscerent statuerentque,

    id. 40, 20, 1; 45, 13, 11:

    quod causa cognita erit statuendum,

    Dig. 2, 11, 2, § 8.—
    2.
    With reference to the mind of the subject, to decide, to make up one's mind, conclude, determine, be convinced, usu. with interrog.clause:

    numquam intellegis, statuendum tibi esse, utrum illi homicidae sint an vindices libertatis,

    Cic. Phil. 2, 12, 30:

    illud mirum videri solet, tot homines... statuere non potuisse, utrum judicem an arbitrum, rem an litem dici oporteret,

    id. Mur. 12, 27:

    neque tamen possum statuere, utrum magis mirer, etc.,

    id. de Or. 3, 22, 82:

    ipsi statuerent, quo tempore possent suo jure arma capere,

    id. Tull. 5, 12:

    ut statuerem quid esset faciendum,

    id. Att. 7, 26, 3:

    statuere enim qui sit sapiens, vel maxime videtur esse sapientis,

    id. Ac. 2, 3, 9:

    si habes jam statutum quid tibi agendum putes,

    id. Fam. 4, 2, 4:

    tu quantum tribuendum nobis putes statuas ipse, et, ut spero, statues ex nostra dignitate,

    id. ib. 5, 8, 4:

    vix statui posse utrum quae pro se, an quae contra fratrem petiturus esset ab senatu magis impetrabilia forent,

    Liv. 45, 19, 6:

    quam satis statuerat, utram foveret partem,

    id. 42, 29, 11:

    posse ipsam Liviam statuere, nubendum post Drusum, an, etc.,

    Tac. A. 4, 40:

    statue quem poenae extrahas,

    Sen. Troad. 661.—So with apud animum, to make up one's mind:

    vix statuere apud animum meum possum atrum pejor ipsa res an pejore exemplo agatur,

    Liv. 34, 2, 4:

    proinde ipsi primum statuerent apud animos quid vellent,

    id. 6, 39, 11.—Rarely with neutr, pron. as object:

    quidquid nos de communi sententia statuerimus,

    Cic. Fam. 4, 1, 2:

    sic statue, quidquid statuis, ut causam famamque tuam in arto stare scias,

    Sen. Herc. Fur. 1306.—
    D.
    To decree, order, prescribe.
    1.
    With ut or ne: statuunt ut decem milia hominum in oppidum submittantur, [p. 1754] Caes. B. G. 7, 21:

    eos (Siculos) statuisse ut hoc quod dico postularet,

    Cic. Verr. 2, 2, 42, § 103:

    statuunt illi atque decernunt ut eae litterae... removerentur,

    id. ib. 2, 2, 71, §

    173: statuit iste ut arator... vadimonium promitteret,

    id. ib. 2, 3, 15, §

    38: orare patres ut statuerent ne absentium nomina reciperentur,

    id. ib. 2, 2, 42, §

    103: statuitur ne post M. Brutum proconsulem sit Creta provincia,

    id. Phil. 2, 38, 97:

    (Tiberius) auxit patrum honorem statuendo ut qui ad senatum provocavissent, etc.,

    Tac. A. 14, 28:

    statuiturque (a senatu) ut... in servitute haberentur,

    id. ib. 12, 53.—So of a decree, determination, or agreement by several persons or parties to be carried out by each of them:

    statutum esse (inter plebem et Poenos) ut... impedimenta diriperent,

    Liv. 23, 16, 6:

    Athenienses cum statuerent, ut urbe relicta naves conscenderent,

    Cic. Off. 3, 11, 48:

    statuunt ut fallere custodes tentent,

    Ov. M. 4, 84.—
    2.
    With acc. (post-Aug.):

    remedium statuere,

    to prescribe a remedy against public abuses, Tac. A. 3, 28; 6, 4:

    Caesar ducentesimam (vectigalis) in posterum statuit,

    decreed that one half of one per cent. be the tax, id. ib. 2, 42.—So with sic (= hoc):

    sic, di, statuistis,

    Ov. M. 4, 661.—
    3.
    With dat. and acc. (not ante-Aug.):

    eis (Vestalibus) stipendium de publico statuit,

    decreed, allowed a salary, Liv. 1, 20, 3:

    Aurelio quoque annuam pecuniam statuit princeps,

    decreed, granted, Tac. A. 13, 34:

    biduum criminibus obiciendis statuitur,

    are allowed, id. ib. 3, 13:

    itaque et alimenta pueris statuta... et patribus praemia statuta,

    Just. 12, 4, 8:

    ceu Aeolus insanis statuat certamina ventis,

    Stat. Th. 6, 300:

    non hoc statui sub tempore rebus occasum Aeoniis,

    id. ib. 7, 219:

    statuere alicui munera,

    Val. Fl. 2, 566.—
    4.
    With dat. and interrog.-clause:

    cur his quoque statuisti quantum ex hoc genere frumenti darent,

    Cic. Verr. 2, 5, 21, § 53:

    ordo iis quo quisque die supplicarent, statutus,

    Liv. 7, 28, 8.—
    5.
    In partic., of punishment, etc., to decree, measure out, inflict.
    (α).
    With poenam, etc., with or without in and acc. pers. (mostly post-Aug.):

    considerando... in utra (lege) major poena statuatur,

    Cic. Inv. 2, 49, 145:

    poenam statui par fuisse,

    Tac. A. 14, 49:

    qui non judicium, sed poenam statui videbant,

    id. ib. 11, 6:

    eadem poena in Catum Firmium statuitur,

    id. ib. 6, 31:

    senatu universo in socios facinoris ultimam statuente poenam,

    Suet. Caes. 14;

    so with mercedem (= poenam): debuisse gravissimam temeritatis mercedem statui,

    Liv. 39, 55, 3; cf.

    also: Thrasea, non quidquid nocens reus pati mereretur, id egregio sub principe statuendum disseruit,

    Tac. A. 14, 48.— Absol.:

    non debere eripi patribus vim statuendi (sc. poenas),

    Tac. A. 3, 70.—
    (β).
    With indef. obj., generally with in and acc.: aliquid gravius in aliquem, to proceed severely against:

    obsecrare coepit, ne quid gravius in fratrem statueret,

    Caes. B. G. 1, 20:

    fac aliquid gravius in Hejum statuisse Mamertinos,

    Cic. Verr. 2, 4, 9, § 19:

    res monet cavere ab illis magis quam quid in illos statuamus consultare,

    Sall. C. 52, 3:

    qui cum triste aliquid statuit, fit tristis et ipse,

    Ov. P. 2, 2, 119:

    si quid ob eam rem de se crudelius statuerent,

    Just. 2, 15, 10.—
    (γ).
    With a word expressing the kind of punishment (post-Aug.):

    in Pompeiam Sabinam exilium statuitur,

    Tac. A. 6, 24 (18).—
    (δ).
    De capite, to pass sentence of death:

    legem illam praeclaram quae de capite civis Romani nisi comitiis centuriatis statui vetaret,

    Cic. Rep. 2, 36, 61.—
    E.
    Referring to one's own acts, to resolve, determine, purpose, to propose, with inf. (first in Cic.;

    freq. and class.): statuit ab initio et in eo perseveravit, jus publicano non dicere,

    Cic. Prov. Cons. 5, 10:

    P. Clodius cum statuisset omni scelere in praetura vexare rem publicam,

    id. Mil. 9, 24:

    statuerat excusare,

    to decline the office, id. Lig. 7, 21:

    cum statuissem scribere ad te aliquid,

    id. Off. 1, 2, 4:

    quod iste certe statuerat et deliberaverat non adesse,

    id. Verr. 2, 1, 1, § 1:

    se statuisse animum advertere in omnes nauarchos,

    id. ib. 2, 5, 40, §

    105: nam statueram in perpetuum tacere,

    id. Fam. 4, 4, 4:

    statueram... nihil de illo dicere,

    id. Fragm. Clod. 1, 1:

    statueram recta Appia Romam (i. e. venire),

    id. Att. 16, 10, 1:

    Pompeius statuerat bello decertare,

    Caes. B. C. 3, 86: si cedere hinc statuisset, Liv. 44, 39, 7:

    triumphare mense Januario statuerat,

    id. 39, 15:

    immemor sim propositi quo statui non ultra attingere externa nisi qua Romanis cohaererent rebus,

    id. 39, 48:

    rex quamquam dissimulare statuerat,

    id. 42, 21:

    opperiri ibi hostium adventum statuit,

    id. 42, 54, 9:

    ut statuisse non pugnare consules cognitum est,

    id. 2, 45, 9:

    exaugurare fana statuit,

    id. 1, 55, 2:

    Delphos mittere statuit,

    id. 1, 56, 5:

    eos deducere in agros statuerunt,

    id. 40, 38, 2:

    tradere se, ait, moenia statuisse,

    id. 8, 25, 10:

    Samnitium exercitus certamine ultimo fortunam experiri statuit,

    id. 7, 37, 4:

    statuit sic adfectos hosti non obicere,

    id. 44, 36, 2:

    sub idem tempus statuit senatus Carthaginem excidere,

    Vell. 1, 12, 2:

    statui pauca disserere,

    Tac. H. 4, 73:

    amoliri juvenem specie honoris statuit,

    id. A. 2, 42:

    statuerat urbem novam condere,

    Curt. 4, 8, 1:

    statuerat parcere urbi conditae a Cyro,

    id. 7, 6, 20:

    rex statuerat inde abire,

    id. 7, 11, 4:

    Alexander statuerat ex Syria petere Africam,

    id. 10, 1, 17; 10, 5, 24; 5, 27 (9), 13; so,

    statutum habere cum animo ac deliberatum,

    to have firmly and deliberately resolved, Cic. Verr. 2, 3, 41, § 95.—With sic:

    caedis initium fecisset a me, sic enim statuerat,

    id. Phil. 3, 7, 29.—
    F.
    To judge, declare as a judgment, be of opinion, hold (especially of legal opinions), think, consider (always implying the establishment of a principle, or a decided conviction; cf.: existimo, puto, etc.).
    1.
    With acc. and inf.
    a.
    In gen.:

    senatus consulta falsa delata ab eo judicavimus... leges statuimus per vim et contra auspicia latas,

    Cic. Phil. 12, 5, 12:

    statuit senatus hoc ne illi quidem esse licitum cui concesserat omnia,

    id. Verr. 2, 3, 35, § 81:

    quin is tamen (judex) statuat fieri non posse ut de isto non severissime judicetur,

    id. ib. 2, 3, 62, §

    144: hujusce rei vos (recuperatores) statuetis nullam esse actionem qui obstiterit armatis hominibus?

    id. Caecin. 13, 39, ut quisquam juris numeretur peritus, qui id statuit esse jus quod non oporteat judicari, who holds that to be the law, id. ib. 24, 68:

    is (Pompeius) se in publico statuit esse non posse,

    id. Pis. 13, 29:

    tu unquam tantam plagam tacitus accipere potuisses, nisi hoc ita statuisses, quidquid dixisses te deterius esse facturum?

    id. Verr. 2, 3, 58, § 133:

    si causa cum causa contenderet, nos nostram perfacile cuivis probaturos statuebamus,

    we were sure, id. Quint. 30, 92:

    non statuit sibi quidquam licere quod non patrem suum facere vidisset,

    id. Verr. 2, 3, 90, § 211:

    hi sibi nullam societatem communis utilitatis causa statuunt esse cum civibus,

    assume, id. Off. 3, 6, 28:

    cum igitur statuisset opus esse ad eam rem constituendam pecunia,

    had become convinced, id. ib. 2, 23, 82:

    quo cive neminem ego statuo in hac re publica esse fortiorem,

    id. Planc. 21, 51:

    quam quidem laudem sapientiae statuo esse maximam,

    id. Fam. 5, 13, 1:

    hoc anno statuit temporis esse satis,

    Ov. F. 1, 34:

    nolim statuas me mente maligna id facere,

    Cat. 67, 37.— So with sic:

    velim sic statuas tuas mihi litteras longissimas quasque gratissimas fore,

    Cic. Fam. 7, 33 fin.:

    ego sic statuo a me in hac causa pietatis potius quam defensionis partes esse susceptas,

    I hold, lay down as the principle of my defence, id. Sest. 2, 3:

    quod sic statuit omnino consularem legem nullam putare,

    id. ib. 64, 135:

    sic statuo et judico, neminem tot et tanta habuisse ornamenta dicendi,

    id. Or. 2, 28, 122. —Hence, statui, I have judged, i. e. I know, and statueram, I had judged, i. e. I knew:

    ut ego qui in te satis consilii statuerim esse, mallem Peducaeum tibi consilium dare quam me, ironically,

    Cic. Att. 1, 5, 4:

    qui saepe audissent, nihil esse pulchrius quam Syracusarum moenia, statuerant se, si ea Verre praetore non vidissent, numquam esse visuros,

    id. Verr. 2, 5, 36, § 95.—With neutr. pron.:

    si dicam non recte aliquid statuere eos qui consulantur,

    that they hold an erroneous opinion, Cic. Caecin. 24, 68; cf.:

    quis hoc statuit umquam, aut cui concedi potest, ut eum jure potuerit occidere a quo, etc.,

    id. Tull. 24, 56; Quint. 5, 13, 21.—
    b.
    Particularly of a conclusion drawn from circumstances, to judge, infer, conclude; declare (as an inference):

    cum tuto senatum haberi non posse judicavistis, tum statuiistis, etiam intra muros Antonii scelus versari,

    Cic. Phil. 3, 5, 13: quod si aliter statuetis, videte ne hoc vos statuatis, qui vivus decesserit, ei vim non esse factam, id. Caecin. 16, 46:

    quid? si tu ipse statuisti, bona P. Quinctii ex edicto possessa non esse?

    id. Quint. 24, 76:

    ergo ad fidem bonam statuit pertinere notum esse emptori vitium quod nosset venditor,

    id. Off. 3, 16, 67:

    Juppiter esse pium statuit quodcumque juvaret,

    Ov. H. 4, 133.—With neutr. pron.:

    hoc (i. e. litteris Gabinii credendum non esse) statuit senatus cum frequens supplicationem Gabinio denegavit,

    Cic. Prov. Cons. 6, 14:

    quod si tum statuit opus esse, quid cum ille decessisset, Flacco existimatis statuendum et faciendum fuisse?

    id. Fl. 12, 29; cf. id. Caecin. 16, 46, supra; so,

    hoc si ita statuetis,

    id. ib. 16, 47.—
    c.
    Esp. with gerund.-clause.
    (α).
    To hold, judge, think, consider, acknowledge, that something must be done, or should have been done:

    tu cum tuos amicos in provinciam quasi in praedam invitabas... non statuebas tibi de illorum factis rationem esse reddendam?

    did you not consider, did it not strike you? Cic. Verr. 2, 2, 11, § 29: statuit, si hoc crimen extenuari vellet, nauarchos omnes vita esse privandos, he thought it necessary to deprive, etc., id. ib. 2, 5, 40, §

    103: ut statuas mihi non modo non cedendum, sed etiam tuo auxilio utendum fuisse,

    id. Fam. 5, 2, 10:

    statuebam sic, boni nihil ab illis nugis expectandum,

    id. Sest. 10, 24:

    Antigonus statuit aliquid sibi consilii novi esse capiendum,

    Nep. Eum. 8, 4. —So with opus fuisse:

    ut hoc statuatis oratione longa nihil opus fuisse,

    acknowledge, Cic. Verr. 1, 18, 56: causam sibi dicendam esse statuerat jam ante quam hoc usu venit, knew (cf. a. supra), id. ib. 2, 5, 39, § 101. —
    (β).
    To think that one must do something, to resolve, propose, usu. with dat. pers.:

    manendum mihi statuebam quasi in vigilia quadam consulari ac senatoria,

    Cic. Phil. 1, 1, 1: quae vobis fit injuria si statuimus, vestro nobis judicio standum esse, if we conclude, purpose, to abide, etc., id. Fl. 27, 65:

    ut ea quae statuisses tibi in senatu dicenda, reticeres,

    id. Fam. 5, 2, 1:

    statuit tamen nihil sibi in tantis injuriis gravius faciendum,

    id. Clu. 6, 16:

    Caesar statuit exspectandam classem,

    Caes. B. G. 3, 14:

    non expectandum sibi statuit dum, etc.,

    id. ib. 1, 11:

    quod eo tempore statuerat non esse faciendum,

    id. B. C. 3, 44:

    statuit sibi nihil agitandum,

    Sall. J. 39, 5:

    Metellus statuit alio more bellum gerendum,

    id. ib. 54, 5:

    Laco statuit accuratius sibi agendum cum Pharnabazo,

    Nep. Alcib. 10, 2:

    sororis filios tollendos statuit,

    Just. 38, 1.—
    2.
    With ut:

    si, ut Manilius statuebat, sic est judicatum (= ut judicandum esse statuebat),

    Cic. Caecin. 24, 69:

    ut veteres statuerunt poetae (ut = quod ita esse),

    id. Arat. 267 (33): quae majora auribus accepta sunt quam oculis noscuntur, ut statuit, as he thought, i. e. that those things were greater, etc., Liv. 45, 27:

    cum esset, ut ego mihi statuo, talis qualem te esse video,

    Cic. Mur. 14, 32.—
    3.
    With two acc. (= duco, existimo):

    omnes qui libere de re publica sensimus, statuit ille quidem non inimicos, sed hostes,

    regarded not as adversaries, but as foes, Cic. Phil. 11, 1, 3:

    Anaximenes aera deum statuit,

    id. N. D. 10, 26:

    voluptatem summum bonum statuens,

    id. Off. 1, 2, 5:

    video Lentulum cujus ego parentem deum ac patronum statuo fortunae ac nominis mei,

    id. Sest. 69, 144:

    si rectum statuerimus concedere amicis quidquid velint,

    id. Lael. 11, 38:

    Hieronymus summum bonum statuit non dolere,

    id. Fin. 2, 6, 19:

    noster vero Plato Titanum e genere statuit eos qui... adversentur magistratibus,

    id. Leg. 3, 2, 5:

    decretum postulat, quo justae inter patruos fratrumque filias nuptiae statuerentur,

    Tac. A. 12, 7:

    optimum in praesentia statuit reponere odium,

    id. Agr. 39.— P. a.: stătūtus, a, um, i. e. baculo, propped, leaning on a stick (dub. v. I. C. supra):

    vidistis senem... statutum, ventriosum?

    Plaut. Rud. 2, 2, 11.—Hence, subst.: stătūtum, i, n., a law, decision, determination, statute (late Lat.):

    Dei,

    Lact. 2, 16, 14:

    Parcarum leges ac statuta,

    id. 1, 11, 14:

    statuta Dei et placita,

    id. 7, 25, 8.

    Lewis & Short latin dictionary > statuo

  • 5 moltus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > moltus

  • 6 multi

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multi

  • 7 multus

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > multus

  • 8 plurimum

    multus (old form moltus), a, um; comp. plus; sup. plurimus (v. at the end of this art.), adj. [etym. dub.], much, great, many, of things corporeal and incorporeal.
    I.
    Posit.
    A.
    In gen.: multi mortales, Cato ap. Gell. 10, 3, 17: multi suam rem [p. 1173] bene gessere: multi qui, etc., Enn. ap. Cic. Fam. 7, 6, 1 (Trag. v. 295 sq. Vahl.):

    multi fortissimi viri,

    Cic. Fam. 5, 17, 3:

    rationes,

    id. de Or. 1, 51, 222. tam multis verbis scribere, at such length, id. Fam. 3, 8, 1:

    beneficia. Cato ap. Fest. s. v. ratissima, p. 286 Mull.: multi alii,

    Ter. And. 5, 4, 28.—When used with another adjective it is usually connected with it by a conjunction:

    multae et magnae contentiones,

    many great conlests, Cic. Phil. 2, 3, 7; 3, 10, 26:

    O multas et graves offensiones,

    id. Att. 11, 7, 3:

    multi et graves dolores,

    id. Verr. 2, 5, 45, § 119:

    multi et varii timores,

    Liv. 3, 16, 3:

    multae bonaeque artes animi,

    Sall. J. 28, 5:

    multa et clara facinora,

    Tac. A. 12, 31.—But when the second adjective is used substantively the conjunction is omitted:

    multi improbi,

    Cic. Off. 2, 8, 28; 2, 19, 65:

    multi boni, docti, prudentes,

    id. Fl. 4, 8:

    multi nobiles,

    id. Planc. 20, 50:

    multa acerba habuit ille annus,

    id. Sest. 27, 58; 66, 139:

    multa infanda,

    Liv. 28, 12, 5:

    multa falsa,

    id. 35, 23, 2.—Also, when the second adjective forms with its substantive a single conception:

    multa secunda proelia,

    victories, Liv. 9, 42, 5; 35, 1, 3; 41, 17, 1:

    multa libera capita,

    freemen, id. 42, 41, 11:

    multae liberae civitates,

    republics, Cic. Verr. 2, 4, 30, § 68:

    multos fortes viros,

    id. Cat. 3, 2, 7; id. Mur. 8, 17:

    multi clari viri,

    noblemen, id. Leg. 1, 5, 17:

    multi primarii viri,

    id. Verr. 2, 2, 61, § 149.—Similarly, et is omitted between multi and adjectives which form with their substantives familiar phrases:

    multi clarissimi viri,

    Cic. Phil. 11, 10, 24:

    multi amplissimi viri,

    id. Fin. 2, 17, 55; id. Deiot. 14, 39; id. Fam. 10, 25, 2; id. Att. 10, 8, 7; 16, 16, 11; id. Verr. 1, 7, 19:

    multi honestissimi homines,

    id. Fam. 15, 15, 3:

    multi peritissimi homines,

    id. Caecin. 24, 69:

    multi summi homines,

    id. Arch. 12, 30; id. Har. Resp. 26, 56:

    multi clarissimi et sapientissimi viri,

    id. Planc. 4, 11; id. Cael. 18, 43.—Et is also omitted when the substantive stands between the two adjectives:

    in veteribus patronis multis,

    Cic. Div. in Caecil. 1, 2:

    multa praeterea bella gravia,

    id. Agr. 2, 33, 90:

    multis suppliciis justis,

    id. Cat. 1, 8, 20:

    multa majores nostri magna et gravia bella gesserunt,

    id. Imp. Pomp. 2, 6:

    plurima signa pulcherrima,

    id. Verr. 2, 1, 23, § 61.—When both adjectives follow the substantive, et is sometimes inserted:

    virtutes animi multae et magnae,

    Cic. Imp. Pomp. 22, 64:

    causas ille multas et graves habuit,

    id. Clu. 30, 82;

    and is sometimes omitted, the emphasis then falling on the second adjective: utebatur hominibus improbis, multis,

    id. Cael. 5, 12:

    prodigia multa, foeda,

    Liv. 40, 29, 1.—With a partitive gen.:

    multi hominum,

    Plin. 16, 25, 40, § 96:

    multae silvestrium arborum,

    id. 16, 31, 56, § 128.—In neutr. plur.: multa, orum, many things, much:

    nimium multa,

    Cic. Fam. 4, 14, 3:

    nimis multa,

    id. Fin. 2, 18, 57:

    insulae non ita multae,

    not so many, not so very many, Plin. 5, 7, 7, § 41:

    parum multa scire,

    too few, Auct. Her. 1, 1, 1: bene multi, a good many, Asin. ap. Cic. Fam. 10, 33, 4:

    quam minime multa vestigia servitutis,

    as few as possible, Nep. Tim. 3, 3:

    minime multi remiges,

    exceedingly few, Cic. Verr. 2, 5, 34, § 88:

    in multas pecunias alienissimorum hominum invasit,

    id. Phil. 2, 16, 41; id. Verr. 2, 5, 19, § 48:

    multae pecuniae variis ex causis a privatis detinentur,

    Plin. Ep. 10, 17, 3.—Sometimes multi stands for multi alii, many others:

    nam certe Pompeio, et a Curionibus patre et filio, et a multis exprobratum est,

    Suet. Caes. 50.—The sing. also is used poet. for the plur., many a:

    aut trudit acres hinc et hinc multa cane Apros in obstantes plagas,

    with many dogs, Hor. Epod. 2, 31:

    multa prece prosequi,

    id. C. 4, 5, 33:

    multa victima,

    Verg. E. 1, 34: agna. Ov. F. 4, 772:

    avis,

    id. Am. 3, 5, 4:

    tabella,

    Tib. 1, 3, 28; so of persons: multus sua vulnera puppi Affixit moriens, many a one, for multi affixerunt, Luc. 3, 707.—In sing., to denote quantity, much, great, abundant: multum aurum et argentum. Plaut. Rud. 5, 2, 8; 22:

    exstructa mensa multa carne rancida,

    Cic. Pis. 27, 67:

    multo labore quaerere aliquid,

    with much labor, great exertion, Cic. Sull. 26, 73:

    cura,

    Sall. J. 7, 4:

    sol,

    much sun, Plin. 31, 7, 39, § 81: sermo, much conversalion, Brut. ap. Cic. Fam. 11, 20, 1: stilus tuus multi sudoris est. Cic. de Or. 1, 60, 257: multo cibo et potione completi, id. Tusc. 5, 35, 100:

    multo sanguine ea Poenis victoria stetit,

    Liv. 23, 30, 2:

    multum sanguinem haurire,

    Curt. 4, 14, 17; 8, 14, 32:

    multam harenam mare evomit,

    id. 4, 6, 8:

    arbor,

    id. 7, 4, 26:

    silva,

    id. 8, 10, 14:

    multae vestis injectu opprimi,

    Tac. A. 6, 50:

    multa et lauta supellex,

    Cic. Phil. 2, 27, 66:

    aurum,

    Sall. J. 13, 6; Tac. A. 6, 33; Liv. 26, 11, 9; Curt. 3, 3, 12:

    libertas,

    Hor. S. 1, 4, 5:

    multam salutem dicere alicui,

    to greet heartily, Plaut. Poen. 1, 2, 194:

    cum auro et argento multo,

    Sall. J. 13, 6.—Of time:

    Itaque multum diei processerat,

    a great part of the day, Sall. J. 51, 2:

    ad multum diem,

    till far in the day, Cic. Att. 13, 9, 1:

    multo adhuc die,

    when much of the day was still remaining, when it was still high day, Tac. H. 2, 44:

    multo denique die,

    when the day was far spent, Caes. B. G. 1, 22:

    multa nocte,

    late at night, Cic. Q. Fr. 2, 9, 2:

    multo mane,

    very early, id. Att. 5, 4, 1:

    multa opinio, for multorum,

    the general opinion, Gell. 3, 16, 1:

    velut multa pace,

    as in a general peace, as if there were peace everywhere, Tac. H. 4, 35:

    multus homo,

    one who gives himself up to the lusts of many, Cat. 112, 1.— multi, orum, m., the many, the common mass, the multitude: probis probatus potius, quam multis forem, Att. ap. Non. 519, 9:

    video ego te, mulier, more multarum utier,

    id. ib. —Esp.: unus e (or de) multis, one of the multitude, a man of no distinction:

    tenuis L. Virginius unusque e multis,

    Cic. Fin. 2, 20, 62:

    unus de multis esse,

    id. Off. 1, 30, 109: M. Calidius non fuit orator unus e multis;

    potius inter multos prope singularis fuit,

    id. Brut. 79, 274:

    numerarer in multis,

    among the herd of orators, id. ib. 97, 333:

    e multis una sit tibi,

    no better than others, Ov. R. Am. 682:

    multum est,

    it is of importance, Verg. G. 2, 272.—In neutr. absol.: ne multa, or ne multis, not to be prolix, in short:

    ne multa: perquiritur a coactoribus,

    Cic. Clu. 64, 181:

    ne multis: Diogenes emitur,

    id. ib. 16, 47:

    quid multis moror?

    Ter. And. 1, 1, 87.—Sometimes multa is used (particularly by the poets) adverbially, much, greatly, very:

    multa reluctari,

    Verg. G. 4, 301:

    gemens,

    id. ib. 3, 226; id. A. 5, 869:

    deos testatus,

    id. ib. 7, 593:

    invehi,

    Nep. Ep. 6, 1 (cf. nonnulla invehi, id. Tim. 5, 3):

    haud multa moratus,

    Verg. A. 3, 610.—Rarely in multum:

    in multum velociores,

    by far, Plin. 10, 36, 52, § 108.—
    B.
    In partic.
    1.
    Too much, overmuch, excessive:

    supellex modica, non multa,

    Nep. Att. 13, 5.—
    2.
    In speech, much-speaking, diffuse, prolix:

    qui in aliquo genere aut inconcinnus aut multus est,

    Cic. de Or. 2, 4, 17:

    ne in re nota et pervulgata multus et insolens sim,

    id. ib. 2, 87, 358:

    nolo in stellarum ratione multus vobis videri,

    id. N. D. 2, 46, 119.—
    3.
    Frequent, frequently present:

    in operibus, in agmine, atque ad vigilias multus adesse,

    Sall. J. 96, 3:

    multus in eo proelio Caesar fuit,

    was in many places, Flor. 4, 2, 50:

    hen hercle hominem multum et odiosum mihi!

    troublesome, tedious, Plaut. Men. 2, 2, 41:

    instare,

    Sall. J. 84, 1.—Hence, adv., in two forms.
    A.
    multum, much, very much, greatly, very, often, frequently, far, etc. (class.):

    salve multum, gnate mi,

    Plaut. Trin. 5, 2, 56:

    multum vale,

    farewell, id. Stich. 3, 2, 40:

    hominem ineptum multum et odiosum mihi,

    id. Men. 2, 2, 42:

    opinor, Cassium uti non ita multum sorore,

    not very much, Cic. Fam. 7, 23, 3:

    multum mecum municipales homines loquuntur,

    often, id. Att. 8, 13, 2:

    non multum ille quidem nec saepe dicebat,

    id. Brut. 34, 128:

    non multum confidere,

    not very much, not particularly, Caes. B. G. 3, 25:

    sunt in venationibus,

    often, frequently, id. ib. 4, 1:

    in eodem genere causarum multum erat T. Juventius,

    Cic. Brut. 48, 178:

    multum fuisse cum aliquo,

    to have had much intercourse with, id. Rep. 1, 10, 16:

    sum multum equidem cum Phaedro in Epicuri hortis,

    id. Fin. 5, 1, 3:

    gratia valere,

    to be in great favor, Nep. Con. 2, 1:

    res multum et saepe quaesita,

    Cic. Leg. 3, 15, 33:

    longe omnes multumque superabit,

    id. Verr. 2, 5, 44, § 115:

    multum et diu cogitans,

    id. Div. 2, 1, 1:

    diu multumque scriptitare,

    id. de Or. 1, 33, 152.—With an adj.:

    multum loquaces,

    very talkative, Plaut. Aul. 2, 1, 5:

    mepti labores,

    very, Plin. Ep. 1, 9.— Poet. also with comp.:

    multum improbiores sunt quam a primo credidi,

    much, far, Plaut. Most. 3, 2, 139:

    multum robustior illo,

    Juv. 19, 197:

    majora,

    Sil. 13, 708.— So with infra, post:

    haud multum infra viam,

    Liv. 5, 37, 7; Plin. 98, 7, § 20:

    haud multum post mortem ejus,

    Tac. A. 5, 3:

    ut multum,

    at most, Mart. 10, 11, 6; Vop. Aur. 46.—
    B.
    multō by much, much, a great deal, far, by far (class.).
    1.
    With comparatives and verbs which imply comparison:

    multo tanto carior,

    Plaut. Bacch. 2, 3, 76:

    pauciores oratores,

    Cic. de Or. 1, 3, 11:

    facilius atque expeditius iter,

    Caes. B. G. 1, 6.—With verbs:

    virtutem omnibus rebus multo anteponentes,

    Cic. Fin. 4, 18, 49:

    multo ceteros anteibant,

    Tac. H. 4, 13:

    multo praestat beneficii, quam maleficii immemorem esse,

    Sall. J. 31, 28.—With malle:

    multo mavolo,

    Plaut. Poen. 1, 2, 88; id. Ps. 2, 4, 38:

    meo judicio multo stare malo, quam, etc.,

    Cic. Att. 12, 21, 1.—
    2.
    With sup. (rare but class.), by far, by much:

    quae tibi mulier videtur multo sapientissuma,

    Plaut. Stich. 1, 2, 66; id. Am. 2, 2, 150: multo optimus hostis, by far, Lucil. ap. Non. 4, 413:

    simulacrum multo antiquissimum,

    Cic. Verr. 2, 4, 49, § 109; 2, 4, 23, § 50; id. Cat. 4, 8, 17:

    maxima pars,

    id. Imp. Pomp. 18, 54; cf. Hor. S. 2, 3, 82:

    multo id bellum maximum fuit,

    Liv. 1, 11, 5:

    pars multo maxima,

    id. 30, 18, 14: multo molestissima, Cic. Div. in. Caecil. 11, 36:

    multo gratissima lux,

    Hor. S. 1, 5, 39:

    foedissimum,

    Quint. 9, 4, 72:

    optimum,

    id. ib. 26:

    pulcherrimum,

    id. 1, 2, 24:

    utilissima,

    id. 2, 10, 1:

    maxime,

    Auct. Her. 4, 44, 58:

    multo maxime miserabile,

    Sall. C. 36, 4:

    multo maxime ingenio validus,

    id. J. 6, 1.—
    3.
    With particles denoting a difference, far, greatly, very:

    multo aliter,

    Ter. And. prol. 4:

    multo aliter ac sperabat,

    far otherwise than, Nep. Ham. 2:

    quod non multo secus fieret, si,

    not far otherwise, not very different, Cic. Fam. 4, 9, 1: multo infra Cyrenaicum. Plin. 19, 3, 15, § 40. —
    4.
    In specifications of time, before ante and post, long, much:

    non multo ante urbem captam,

    Cic. Div. 1, 45, 101:

    non multo ante,

    not long before, Nep. Eum. 3, 3:

    multo ante,

    Cic. Fam. 4, 1, 1:

    non multo post, quam, etc.,

    not long after, id. Att. 12, 49, 9:

    haud multo ante solis occasum,

    Liv. 5, 39, 2:

    multo ante noctem,

    id. 27, 42, 13.—
    5.
    Very rarely with the positive for multum:

    maligna multo,

    very, Ter. Hec. 1, 2, 83 Umpf.—
    6.
    Doubled, multo multoque, with comparatives:

    multo multoque longior,

    far, very much, Front. ad M. Caes. 2, 5:

    multo multoque operosius est,

    Val. Max. 4, 1, 2: multo multoque magis, Front. Laud. Negl. § 3.
    II.
    Comp.: plūs, pluris; in the plur., plures, plura (in sing. anciently written plous; three times in the S. C. de Bacch. Here perh. belongs, in the plur., pleores and pleoris, for plures, in the Song of the Arval Brothers.—For the class. neuter of the plur., plura, the form pluria was used in ante-class. Latinity. Gellius cites M. Cato, Q. Claudius, Valerius Antias, L. AElius, P. Nigidius, and M. Varro as authorities for this form, Gell. 5, 21, 6; yet Plautus and Terence have only plura; and the earlier reading pluria, in Lucr. 1, 877; 2, 1135; 4, 1085, is now supplanted by the critically certain plura and plurima.—The gen. plur. plurium, however, has remained the predominant form, e. g. Quint. 7, 1, 1; 8, 4, 27; 9, 4, 66 et saep.) [from the root ple; Gr. pleon, pimplêmi; cf. plenus, plera, compleo, etc.; also locu-ples, plebes, populus, etc.], more.
    A.
    In the sing. (used both substantively and adverbially): LIBRAS FARRIS ENDO DIES DATO. SI VOLET PLVS DATO, Fragm. XII. Tab. in Gell. 20, 1, 45: SI PLVS MINVSVE SECVERVNT, SE FRAVDE ESTO, ib.;

    so (perh. in imitation of this legal phrase): ebeu, cur ego plus minusve feci quam aequom fuit!

    Plaut. Capt. 5, 3, 18; Ter. Phorm. 3, 3, 21:

    ne plus minusve loqueretur,

    Suet. Aug. 84; cf. Plaut. Men. 4, 2, 27; and in the signif. of circiter, about: septingenti sunt paulo plus aut minus anni... postquam, etc., Enn. ap. Varr. R. R. 3, 1, 2 (Ann. v. 493 Vahl.);

    so. non longius abesse plus minus octo milibus,

    Hirt. B. G. 8, 20, 1 Oud.; cf.:

    speranti plures... venerunt plusve minusve duae,

    Mart. 8, 71, 4:

    aut ne quid faciam plus, quod post me minus fecisse satius sit,

    too much... too little, Ter. Hec. 5, 1, 4:

    tantum et plus etiam ipse mihi deberet,

    Cic. Att. 7, 3, 7:

    vos et decem numero, et, quod plus est, Romani estis,

    and what is more, Liv. 9, 24, 8:

    verbane plus an sententia valere debeat,

    Cic. Top. 25, 96: [p. 1174] cf.:

    apud me argumenta plus quam testes valent,

    id. Rep. 1, 38, 59:

    valet enim salus plus quam libido,

    id. ib. 1, 40, 63.—
    (β).
    With a partitive gen.:

    vultis pecuniae plus habere,

    Cic. Inv. 1, 47, 88; cf.:

    nostri casus plus honoris habuerunt quam laboris,

    id. Rep. 1, 4, 7; so,

    plus virium,

    id. Leg. 1, 2, 6:

    plus hostium,

    Liv. 2, 42:

    plus dapis et rixae multo minus invidiaeque,

    Hor. Ep. 1, 17, 51:

    in hac causa eo plus auctoritatis habent, quia, etc.,

    Cic. Rep. 3, 16, 26; cf.:

    plus ingenii,

    id. ib. 1, 14, 22:

    Albano non plus animi erat quam fidei,

    as little courage as fidelity, Liv. 1, 27, 5.—
    (γ).
    With quam (some examples of which have already been given above):

    non plus quam semel,

    Cic. Off. 3, 15, 61:

    confiteor eos... plus quam sicarios esse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    ne plus reddat quam acceperit,

    id. Lael. 16, 58 et saep.:

    non plus quam in tres partis posse distribui putaverunt,

    into not more than, id. Inv. 1, 34, 57:

    plus quam decem dies abesse,

    id. Phil. 2, 13, 31:

    nulla (navis) plus quam triginta remis agatur,

    with more than, Liv. 38, 38, 8.—
    (δ).
    Without quam:

    HOMINES PLOVS V. OINVORSEI VIREI ATQVE MVLIERES, S. C. de Bacch. 19 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): plus mille capti,

    Liv. 24, 44:

    plus milies audivi,

    Ter. Eun. 3, 1, 32: plus semel, Varr. ap. Plin. 14, 14, 17, § 96:

    plus quingentos colaphos infregit mihi,

    Ter. Ad. 2, 1, 46:

    ferre plus dimidiati mensis cibaria,

    Cic. Tusc. 2, 16, 37:

    non plus mille quingentos aeris,

    id. Rep. 2, 22, 40:

    paulo plus ducentos passus a castris,

    Liv. 31, 34:

    cum plus annum aeger fuisset,

    id. 40, 2:

    parte plus dimidia rem auctam,

    id. 29, 25.—
    (ε).
    With a compar. or adverbial abl., or with an abl. of measure:

    VIREI PLOVS DVOBVS, S. C. de Bacch. 20 (Wordsw. Fragm. and Spec. p. 173): de paupertate tacentes Plus poscente ferent,

    more than the importunate, Hor. Ep. 1, 17, 44:

    ex his alius alio plus habet virium,

    Cic. Leg. 1, 2, 6: cave putes hoc tempore plus me quemquam cruciari, Balb. ap. Cic. Att. 8, 15, A, 2:

    alterum certe non potest, ut plus una vera sit,

    Cic. N. D. 1, 2, 5; cf.:

    in columba plures videri colores, nec esse plus uno,

    id. Ac. 2, 25, 79: HOC PLVS NE FACITO, more than this, Fragm. XII. Tab. ap. Cic. Leg. 2, 23, 59:

    annos sexaginta natus es Aut plus eo,

    or more than that, Ter. Heaut. 1, 1, 11:

    plus aequo,

    Cic. Lael. 16, 58:

    plus paulo,

    Ter. Heaut. 2, 1, 8:

    paulo plus,

    Liv. 31, 34: multo plus, Anton. ap. Cic. Att. 10, 8, A, 1:

    plus nimio,

    overmuch, Hor. Ep. 1, 10, 30: quam molestum est uno digito plus habere, too much by a finger, i. e. a finger too much, Cic. N. D. 1, 35, 99:

    uno plus Etruscorum cecidisse in acie,

    one man more, Liv. 2, 7, 2.—
    2.
    In the gen. pretii, pluris, of more value, of a higher price, for more, higher, dearer:

    ut plus reddant musti et olei, et pretii pluris,

    of greater value, Varr. R. R. 1, 7, 4:

    ager multo pluris est,

    is worth much more, Cic. Rosc. Com. 12, 33; cf.:

    quo pluris sint nostra oliveta,

    id. Rep. 3, 9, 16:

    pluris emere,

    dearer, id. Fam. 7, 2, 1; so,

    vendere,

    id. Off. 3, 12, 51; id. Verr. 2, 3, 19, § 48; Hor. S. 2, 3, 300:

    aedificare,

    Col. 1, 4, 7:

    pluris est oculatus testis quam auriti decem,

    of more value, Plaut. Truc. 2, 6, 8:

    mea mihi conscientia pluris est, quam omnium sermo,

    Cic. Att. 12, 28, 2:

    facio pluris omnium hominem neminem,

    id. ib. 8, 2, 4:

    facere aliquem pluris,

    make more of one, esteem him more highly, id. Fam. 3, 4, 2:

    pluris habere,

    id. Phil. 6, 4, 10:

    aestimare,

    id. Par. 6, 2, 48:

    ducere,

    id. Att. 7, 3, 5:

    putare,

    id. Off. 3, 4, 18 et saep.—
    3.
    Rarely, instead of the genitive, in the abl. pretii: plure vendunt, Lucil. ap. Charis. 2, p. 189 P.: plure altero tanto, quanto ejus fundus est, velim, Plaut. ib.: plure venit, Cic. ib.—
    4.
    Plus plusque, more and more: quem mehercule plus plusque in dies diligo. Cic. Att. 6, 2, 10.—
    * 5.
    Like magis, with an adj.:

    plus formosus, for formosior,

    Nemes. Ecl. 4, 72.—
    B.
    In the plur.
    1.
    Comparatively, more in number:

    omnes qui aere alieno premantur, quos plures esse intellego quam putaram,

    Cic. Att. 7, 3, 5; id. Rep. 2, 22, 40:

    nemini ego plura acerba esse credo ex amore homini umquam oblata quam mihi,

    Ter. Hec. 3, 1, 1:

    ne plura insignia essent imperii in libero populo quam in regno fuissent,

    Cic. Rep. 2, 31, 55:

    multo plura,

    many more things, Quint. 3, 6, 28.—
    2.
    In gen., of a great number, many: qui plus fore dicant in pluribus consilii quam in uno. Cic. Rep. 1, 35, 55: cf.: quid quaeso interest inter unum et plures, si justitia est in pluribus? id. ib. 1, 39, 61;

    1, 34, 52: non possunt una in civitate multi rem ac fortunas amittere, ut non plures secum in eandem trahant calamitatem,

    id. Imp. Pomp. 7, 19:

    quod pluribus praesentibus eas res jactari nolebat,

    Caes. B. G. 1, 18:

    plura castella Pompeius tentaverat,

    id. B. C. 3, 52:

    summus dolor plures dies manere non potest,

    Cic. Fin. 2, 28, 93:

    pluribus diebus, Quint. prooem. § 7: illic plurium rerum est congeries,

    id. 8, 4, 27:

    quae consuetudo sit, pluribus verbis docere,

    Cic. Clu. 41, 115:

    eum pluribus verbis rogat, ut, etc.,

    id. Verr. 2, 4, 28, § 64;

    without verba: quid ego plura dicam?

    id. de Or. 1, 5, 18:

    pluribus haec exsecutus sum,

    Phaedr. 3, 10, 59;

    also elliptically, quid plura? and, ne plura, like quid multa? and ne multa: hic sacra, hic genus, hic majorum multa vestigia. Quid plura? hanc vides villam, etc.,

    what need of many words? in short, Cic. Leg. 2, 1, 3:

    sed—ne plura—dicendum enim aliquando est—Pomponium Atticum sic amo, ut alterum fratrem,

    id. Fam. 13, 1, 5.—
    b.
    Esp.: plures.
    (α).
    The mass, the multitude, opp. pauciores, = hoi oligoi, Plaut. Trin. 1, 1, 13.—
    (β).
    Euphemistically, acc. to the Gr. hoi pleiones, the dead:

    quin prius Me ad plures penetravi?

    Plaut. Trin. 2, 2, 14.—
    (γ).
    The greater number, the majority:

    plures nesciebant qua ex causa convenissent,

    Vulg. Act. 19, 32.
    III.
    Sup.: plūrĭmus (archaic form, plisima plurima, Paul. ex Fest. p. 204 and 205 Mull.: PLIOIRVME (I), Epit. of Scipio), a, um [from root ple; whence also plus, q. v., ploirumus for ploisumus; and thence the predominant form plurimus], most, very much, or many (as an adj. in good prose mostly in the plur., except the standing formula of greeting: salutem plurimam dicere alicui; v. infra):

    hujus sunt plurima simulacra,

    Caes. B. G. 6, 17:

    nos plurimis ignotissimi gentibus,

    Cic. Rep. 1, 17, 26:

    plurimae et maximae partes,

    id. ib. 1, 4, 8:

    plurimorum seculorum memoria,

    id. ib. 3, 9, 14:

    haec plurimis a me verbis dicta sunt,

    id. ib. 1, 7, 12 et saep.—In sing.:

    me plurima praeda onustum,

    Plaut. Rud. 4, 2, 4:

    sermo,

    Quint. 2, 2, 5:

    risus,

    id. 6, 3, 85:

    res,

    id. 6, 1, 51:

    exercitatio,

    id. 8 prooem. §

    28: mons,

    very large, Verg. A. 1, 419:

    cervix,

    id. G. 3, 52:

    Aetna,

    Ov. Ib. 600.—Of a greeting: impertit salutem plurimam, Lucil. ap. Non. 472. 16; and esp. freq.: salutem plurimam dicit (commonly abbrev. S. P. D.) at the beginning of letters; v. salus.— Poet.:

    medio cum plurimus orbe Sol erat,

    very powerful, oppressive, Ov. M. 14, 53: plurima qua silva est. thickest, id. ib. 14, 361:

    coma plurima,

    very thick, id. ib. 13, 844:

    sed plurima nantis in ore Alcyone conjux,

    mostly, chiefly, id. ib. 11, 562.—And collect.:

    plurimus in Junonis honorem Aptum dicet equis Argos,

    many a one, very many, Hor. C. 1, 7, 8; so,

    oleaster plurimus,

    Verg. G. 2, 183:

    qua plurima mittitur ales,

    Mart. 9, 56, 1:

    plurima lecta rosa est,

    Ov. F. 4, 441.— In neutr. absol. (substant. or adverb.):

    ut haberet quam plurimum,

    as much as possible, Cic. Rab. Post. 14, 39:

    caput autem est, quam plurimum scribere,

    id. de Or. 1, 33, 150:

    ut in quoque oratore plurimum esset,

    id. Rep. 1, 27, 123.— Adv.: plūrĭmum:

    et is valebat in suffragio plurimum, cujus plurimum intererat, esse in optimo statu civitatem,

    Cic. Rep. 2, 22, 40:

    auspiciis plurimum obsecutus est Romulus,

    id. ib. 2, 9, 16:

    si vero populus plurimum potest,

    id. ib. 3, 14, 23; cf.:

    qui apud me dignitate plurimum possunt,

    id. Rosc. Am. 1, 4:

    plurimum aliis praestare,

    id. Inv. 2, 1, 1:

    ut te plurimum diligam,

    id. Fam. 1, 7, 1; id. Tusc. 5, 27, 78:

    hoc ego utor uno omnium plurimum,

    id. Fam. 11, 16, 2:

    quantum (al. quanto) plurimum possunt,

    Quint. 11, 3, 120: plurimum quantum also signifies very much indeed, exceedingly (post-class.):

    plurimum quantum veritati nocuere,

    Min. Fel. Oct. 22:

    gratulor,

    id. ib. 40:

    (elleborum) ex aqua datur plurimum drachma,

    at the most, Plin. 25, 5, 22, § 54; 9, 36, 60, § 125; 30, 6, 16, § 48; so,

    cum plurimum,

    id. 2, 17, 15, § 78 (opp. to cum minimum); 18, 7, 10, § 60: nec tam numerosa differentia; tribus ut plurimum bonitatibus distat, for the most part, commonly, usually, = plerumque, Plin. 15, 3, 4, § 18.—
    (β).
    In neutr. with a partit. gen.: sententiarum et gravitatis plurimum, Cic. Inv. 1, 18, 25:

    artis,

    Quint. 10, 5, 3:

    auctoritatis et ponderis,

    id. 9, 4, 91:

    ut laboris sic utilitatis etiam longe plurimum,

    id. 10, 3, 1:

    virtutum,

    id. 12, 1, 20 plurimum quantum favoris partibus dabat fratermtas ducum, Flor. 4, 2, 74.—
    (γ).
    In the gen. pretii:

    plurimi: immo unice unum plurimi pendit,

    values very highly, esteems very much, Plaut. Bacch. 2, 2, 29:

    quem unum Alexander plurimi fecerat,

    Nep. Eum. 2, 2:

    ut quisque quod plurimi est possidet,

    Cic. Par. 6, 2, 48.

    Lewis & Short latin dictionary > plurimum

  • 9 das Gitter

    - {grate} vỉ lò, ghi lò, lò sưởi, lưới sàng quặng - {grating} lưới sắt, con cách, tiếng chói tai, tiếng rít kèn kẹt, cảm giác khó chịu, cảm giác gai người - {grid} hệ thống đường dây, đường kẻ ô, vỉ, chấn song sắt, lưới điều khiển - {lattice} lưới, rèm, hàng rào mắt cáo - {trellis} lưới mắt cáo, rèm mắt cáo, hàng rào mắt cáo trellis-work), giàn mắt cao

    Deutsch-Vietnamesisch Wörterbuch > das Gitter

  • 10 HRÍÐ

    (pl. -ir), f.
    1) storm, esp. snowstorm; h. mikla gerði at þeim, laust á fyrir þeim h. mikilli, they were caught by a violent snow-storm;
    2) attack, onset, in a battle (hörð, snörp h.);
    3) a while; nökkura h., for a while; langa (litla) h., a long (little) while; þessar hríðir allar, all this while; um h., for a while (hann dvaldist þar um h.); um hríðir sakir = um hríð; í hríðinni, immediately, at once (hann fór í hríðinni upp til Hofs); hríðum, frequently (stundum í Hvammi, en hríðum at Stað);
    4) space, distance (var þó h. löng í millum).
    * * *
    f. [A. S. hrîð a απ. λεγ. in the poem Widsith; Scot. and North. E. snow-wreath]:—a tempest, storm, in old writers only of a snow storm, as also in present use, except in western Icel., where rain and sleet are also called hríð; hríðir ok íllviðri, Rb. 102; hríð mikla görði at þeim, Nj. 263; hríð veðrs, 282; önnur hríð kom þá menn riðu til alþingis (A. D. 1118) ok drap fé manna fyrir norðan land, Bs. i. 74; í ógurligum hríðum, 656 B. 12; þá görði á harða veðráttu ok hríðir á fjallinu, ok hinn sjötta dag Jóla höfðu þeir hríð, Sturl. iii. 215; þá gerði at þeim hríð svá mikla, at hríðin drap til dauðs son hans frumvaxta, Fms. vi. 31; þá létti hríðinni, a violent snow storm, Bjarn. 55; síðan létti upp hríðinni, Fb. ii. 194; laust á fyrir þeim hríð mikilli, Dropl. 10; en hríðin hélzt hálfan mánuð ok þótti mönnum þat langt mjök, 11; þá kom hríð sú á Dymbildögum at menn máttu eigi veita tíðir í kirkjum, Bs. i. 30; hríð með frosti, Fas. iii. 318.
    2. metaph. a shock, attack, in a battle; hörð, snörp, hríð, Fms. ii. 323, viii. 139, Hkr. iii. 158, Nj. 115, Eg. 492, passim; þá lét jarlinn binda postulann ok berja svipum, en er gengnar vóru sjau hríðir ( rounds) bardagans, 656 B. 4; Dags-hríð, Orra-hríð, Ó. H. ch. 227, Fms. vi. 421.
    3. medic., in plur. paroxysms of pain, of fever; hafa harðar hríðir, sóttar-hríðir, paroxysms of fever: but esp. pangs of childbirth (fæðingar-hríðir); Forðum lögðust fjöll á gólf | fengu strangar hríðir, rendering of ‘parturiunt montes’ of Horace, Grönd.
    II. the nick of time:
    1. a while; nökkura hríð, for a while, Nj. 1; langa hríð, a long while, Ó. H. 31; litla hríð, a little while, Fas. iii. 48; langar hríðir, for long spells of time, Fms. vii. 199; þessar hríðir allar, all this while, Hkr. i. 211; á lítilli hríð, in a short while, Sks. 232 B; um hríð, or (rarely) um hríðir, for a while, Ó. H. 32, Fs. 8, Eg. 59, 91, 95; enn of hríð, Ísl. ii. 360; um hríðar sakir, id., Fs. 134; orrinn er um hríð ( a while ago) var nefndr, Stj. 77; sem um hríð ( for a while) var frá sagt, 104: in plur., þau vandræði er á þetta land hafa lagzt um hríðir, N. G. L. i. 445; höfu vér nú um hríðir iðuliga skoðat hana, Gþl. v.
    2. adverb, phrases,
    α. hríðum, frequently; at þeir væri hríðum at Staðarhóli, Sturl. i. 62; stundum í Hvammi en hríðum at Stað, 193; hann mælti allt til andláts síns ok söng hríðum ór psaltera, Fms. vii. 227, cp. Hdl. 38.
    β. í hríðinni, immediately, at once; hann fór í hríðinni upp til Hofs, Fms. ix. 520; báru þeir hann þá í hríðinni ofan í Naustanes, Eg. 398; þegar í hríðinni (= Lat. jam jam), Stj. 7; þásk hans bæn þegar í hríðinni, 272, 274; þá bað Sveinn at þeir færi til Sandeyjar, ok fyndisk þar, þvíat hann lézk þangat fara mundu í hríðinni, Orkn. 388; létusk þá enn sex menn í hríðinni, Eb. 278; þrem sinnum í hríðinni, thrice in succession, D. N. ii. 225; so also, í einni hríð, all at once, Tristr. 6.
    III. local (rare), space, distance; Erlingr ríðr mest, þar næst Ubbi, ok var þó hríð löng á millum, Mag. 9; stundar-hríð, Hkr. i. 150.

    Íslensk-ensk orðabók > HRÍÐ

  • 11 advoco

    ad-vŏco, āvi, ātum, 1, v. a., to call or summon one to a place, esp. for counsel, aid, etc.; constr. absol., with ad, in, or dat.
    I.
    In gen.
    A.
    Lit.:

    ego Tiresiam advocabo et consulam quid faciendum censeat,

    Plaut. Am. 5, 1, 76:

    contionem,

    Cic. Verr. 2, 3, 80:

    aliquem ad obsignandum,

    id. Att. 12, 18; so Liv. 1, 39:

    viros primarios in consilium,

    Cic. Verr. 2, 3, 7, § 18; so Liv. 42, 33:

    ego vos, quo pauca monerem, advocavi,

    Sall. C. 60:

    eo (i. e. in aedem Concordiae) senatum advocat,

    id. ib. 47:

    (Deus) advocabit caelum desursum,

    Vulg. Psa. 49, 4:

    advocari gaudiis,

    to be invited, Hor. C. 4, 11, 13:

    aegro,

    Ov. R. Am. 110:

    causis,

    Quint. 11, 1, 38.—
    B.
    Trop.:

    animum ad se ipsum advocamus,

    we turn the mind upon itself, call the thoughts home, Cic. Tusc. 1, 31:

    non desiderat fortitudo advocatam iracundiam,

    id. ib. 4, 23; so id. Ac. 2, 27; id. Tusc. 5, 38. —
    II.
    Esp.
    A.
    In judicial lang., t. t., to avail one's self of some one in a cause, as aid, assistant, witness, counsellor, etc., to call in:

    aliquem alicui,

    Plaut. Cas. 3, 3, 6; so id. Bacch. 2, 3, 28; id. Ps. 4, 7, 59:

    aliquot mihi Amicos advocabo,

    Ter. Phorm. 2, 1, 83:

    viros bonos complures advocat,

    Cic. Quint. 21:

    in his, quos tibi advocasti,

    id. ib. 2 al.—Also used of the friend of the plaintiff or defendant, who calls in his friends to aid in the suit:

    Oppianicus in judicio Scamandri aderat, frequens advocabat,

    Cic. Clu. 19.—Hence, transf. to other things, to call to one's aid, to call to for help, to summon:

    desuper Alcides telis premit omniaque arma Advocat,

    Verg. A. 8, 249:

    secretas artes,

    Ov. M. 7, 138:

    ad conamina noctem,

    Sil. 9, 82; Sen. Troad. 613:

    aliquid in tutelam securitatis suae,

    Vell. 2, 108:

    vires suas,

    Sen. Ben. 6, 2.—
    B.
    To get a respite, to delay, Plin. Ep. 5, 8; v. advocatio, II. C. —
    C.
    To give consolation, to console (in imitation of the Gr. parakalein), Tert. adv. Marc. 14.
    In the phrase ADVOCAPIT CONCTOS, in the song of the Fratres Arvales, Grotef.
    (Gr. II. 290) explains advocapit as an old imperat., instead of advocabite.Hence, advŏcātus, i, m.
    A.
    In the class. per., in judicial lang., one who is called by one of the parties in a suit to aid as a witness or counsel, a legal assistant, counsellor (diff. from patronus or orator, who spoke for a client engaged in a suit; from cognitor, who appeared in the name of such parties as had themselves been at first in court;

    and from procurator, who appeared for such as were absent,

    Ascon. ad Cic. Div. in Caecil. 4; Ruhnk. ad Ter. Eun. 2, 3, 48; Heind. ad Hor. S. 2, 5, 38;

    v. Smith's Dict. Antiq.): quaeso, ut advocatus mihi adsis neve abeas,

    Plaut. Am. 4, 3, 3; so id. Men. 5, 2, 47; id. Mil. 5, 26; id. Poen. 3, 1, 23; 6, 11; id. Trin. 5, 2, 37 al.:

    adversusne illum causam dicerem, cui veneram advocatus?

    Ter. Ad. 4, 5, 43; so id. Eun. 2, 3, 49; 4, 6, 26; id. Ad. 4, 5, 11:

    quis eum umquam non modo in patroni, sed in laudatoris aut advocati loco viderat,

    Cic. Clu. 40; id. Phil. 1, 7:

    venire advocatum alicui in rem praesentem,

    id. Off. 1, 10, etc.; Liv. 42, 33, 1.—
    B.
    In the post-Aug. per., for patronus, orator, etc., who conducted a process for any one, an advocate, attorney, etc., Quint. 12, 1, 13; cf. id. 12, 1, 25; 5, 6 fin.; 9, 3, 22; Plin. Ep. 7, 22; Tac. A. 11, 5, 6; Suet. Claud. 15 and 33.—
    C.
    Esp., in eccl. Lat., of Christ as our intercessor, advocate:

    advocatum habemus apud Patrem, Jesum Christum,

    Vulg. 1 Joan. 2, 1.—
    D.
    Transf., in gen., an assistant, helper, friend:

    se in fugam conferunt unā amici advocatique ejus,

    Cic. Caecin. 8, 22.

    Lewis & Short latin dictionary > advoco

  • 12 doceo

    dŏcĕo, cŭi, ctum, 2, v. a. [root da; Zend. dā, to know; strengthened, dak-; Gr. didaskô; Lat. disco], to teach, instruct, inform, show, tell, etc. (for syn. cf.: edoceo, perdoceo, erudio, praecipio, instituo).
    I.
    In gen., with double acc. of person and thing:

    pejor magister te istaec docuit... illa, quae te docui,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 55:

    hunc hominem cursuram,

    id. Trin. 4, 3, 9:

    aliquem artem,

    Cic. de Or. 2, 54:

    aliquem litteras,

    id. Pis. 30:

    aliquem ejusmodi rem,

    id. Quint. 25, 79:

    pueros elementa,

    Hor. Ep. 1, 20, 17 et saep.— Pass., with acc. rei:

    is reliqua frustra docetur,

    Quint. 4, 2, 90; 1, 5, 11; 3, 8, 70; 6, 2, 3; Hor. C. 3, 6, 21; id. S. 1, 6, 76 et saep.; cf.: doctus dogmam, Laber. ap. Prisc. p. 679 fin. P.; and:

    doctus militiam,

    Sall. H. Fragm. 1, 40, p. 224 ed. Gerl.—With inf.:

    docemur auctoritate domitas habere libidines,

    Cic. de Or. 1, 43, 194; 1, 57, 244; id. Fin. 2, 5, 15:

    docemur disputare, non vivere (= discimus),

    Sen. Ep. 95, 13:

    equi variare gyros docentur,

    Tac. G. 6; Sall. J. 85, 33; Nep. Epam. 2, 1; Liv. 21, 3, 6.—With acc. pers. and inf.:

    ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus, etc.,

    Cic. Agr. 3, 2; so id. Phil. 2, 4, 8; Hor. S. 1, 1, 91; id. Ep. 1, 14, 30 al.; cf. ellipt. with abl. of instrument:

    Socratem fidibus (sc. canere),

    Cic. Fam. 9, 22, 3:

    aliquem docendum curare equo, armisque,

    Liv. 29, 1, 8; Zumpt, § 391 fin. —With acc. pers. and de, to instruct or inform one of:

    de ejus injuriis judices docere,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    aliquem de aliqua re,

    id. Rosc. Am. 9, 26; 44, 127; id. de Or. 2, 24, 102; Sall. J. 13, 3 al. —With acc. pers. and rel. clause:

    doceant eum, qui vir Sex. Roscius fuerit,

    Cic. Rosc. Am. 9, 25; id. Att. 8, 2, 2; id. Fam. 3, 6, 5; 5, 3; Quint. 6, 1, 20 al.—With acc. pers.:

    studiosos discendi erudiunt atque docent,

    Cic. Off. 1, 44, 156; id. Div. 2, 2; id. de Sen. 9, 29; Quint. 2, 5, 13; Hor. S. 2, 2, 50; id. Ep. 1, 13, 1 et saep.—With acc. rei:

    coepit studiose omnia Docere, educare, ita uti si esset filia,

    Ter. Eun. 1, 2, 37; so,

    aliquid,

    Caes. B. G. 5, 42 fin.; Quint. 7, 10, 10; 9, 4, 137; Hor. A. P. 306 et saep.; cf.

    also: quod de lacu Albano docuisset,

    Liv. 5, 15; so with two acc., Caes. B. G. 7, 10, 3; Cic. Clu. 70, 198.—With acc. and inf.:

    docui per litteras, id nec opus esse nec fieri posse,

    Cic. Att. 16, 8; Caes. B. G. 5, 1, 7; 5, 28, 4; Quint. 1, 5, 43; Hor. S. 2, 3, 63 et saep.— Absol.:

    cum doceo et explano,

    Cic. de Or. 2, 19, 82; id. Or. 42, 143; Quint. 3, 4, 15; 3, 5, 2 et saep.; cf.

    also: Tyrannio docet apud me,

    Cic. Q. Fr. 2, 4 fin.
    II.
    In partic.: fabulam, like the Gr. didaskein, qs. to teach a play to the actors, to rehearse; hence, to produce, exhibit on the stage:

    minor fuit aliquanto is, qui primus fabulam dedit, quam ii, qui multas docuerant (Plautus et Naevius),

    Cic. Brut. 18, 73; id. Tusc. 4, 29, 63; Hor. A. P. 288; Gell. 17, 21, 42.—Hence, doctus, a, um, P. a., learned, skilled, versed, experienced in any thing (cf.: litteratus, eruditus, peritus, gnarus, scitus).— Absol.:

    doctus vir et Graecis litteris eruditus,

    Cic. Brut. 30, 114; cf. id. de Or. 1, 22, 102; 2, 74, 299:

    adolescentes humanissimi et doctissimi,

    id. Cael. 10, 24.—With ex:

    fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum,

    Cic. Brut. 25.—With abl.:

    docti et Graecis litteris et Latinis,

    Cic. Brut. 46; 45 fin.; Sall. C. 25, 2; Mart. 10, 76. —With adv.:

    nec minus Graece quam Latine doctus,

    Suet. Gram. 7.—With gen.:

    fandi doctissima Cymodocea,

    Verg. A. 10, 225:

    legum atque morum populi Romani jurisque civilis,

    Gell. 13, 12, 1:

    sagittarum,

    Aur. Vict. Epit. 11:

    artis lanificae,

    Claud. in Eutr. 2, 381.—With acc.:

    (Maecenas) docte sermones utriusque linguae,

    Hor. C. 3, 8, 5:

    dulces modos (with citharae sciens),

    id. ib. 3, 9, 10:

    omnia,

    Stat. Th. 2, 692:

    litteras,

    Gell. 19, 9, 7.—With inf.:

    doctus sagittas tendere Sericas,

    Hor. C. 1, 29, 9; 3, 6, 38; 4, 13, 7; id. Carm. Sec. 75 et saep.—With ad or in:

    ad delinquendum doctior,

    Ov. Tr. 2, 256:

    in parum fausto carmine docta fui,

    id. H. 21, 182:

    Sapphica puella Musa doctior,

    more skilled in song, Cat. 35, 17:

    docta puella,

    Prop. 1, 7, 11; 2, 11, 6 (3, 2, 6 M.);

    2, 13, 11 (3, 4, 11 M.).—Esp. as epithet of Catullus by other poets,

    Tib. 3, 6, 41; Ov. Am. 3, 9, 62:

    Verona docti syllabas amat vatis,

    Mart. 1, 61, 1; Ov. A. A. 2, 181.—As subst.: doctus, the man of skill.—Prov.:

    doctus in se semper divitias habet,

    Phaedr. 4, 21, 1; but class. only in plur.: doctī, ōrum, m., the learned:

    doctorum est ista consuetudo,

    Cic. Lael. 5, 17 et saep.—
    2.
    Of things as subjects:

    frontes,

    Hor. C. 1, 1, 29:

    tibia,

    Prop. 2, 30, 16 (3, 28, 16 M.):

    carmina,

    Tib. 2, 3, 20; cf.

    vox,

    Ov. P. 2, 5, 52:

    voces Pythagoreorum,

    Cic. Tusc. 4, 1, 2:

    sermo,

    Plin. Ep. 7, 25, 3:

    prece,

    Hor. Ep. 2, 1, 135:

    manus artificis,

    Tib. 1, 8, 12; cf. id. 2, 1, 70; Ov. F. 3, 832; 6, 792:

    falx,

    Prop. 2, 19, 12 (3, 12, 12 M.) et saep.—
    B.
    In Plaut. and Ter., knowing, cunning, shrewd, subtle:

    malum, callidum, doctum,

    Plaut. Ps. 2, 4, 35; id. Bacch. 4, 4, 43; id. Most. 1, 3, 122; 5, 1, 24 et saep.; Ter. Hec. 2, 1, 6; id. Eun. 4, 7, 21; cf.

    also, dolus,

    Plaut. Mil. 2, 1, 69; id. Ps. 1, 5, 70 al.— docte, adv.
    1.
    Learnedly, skilfully (very rare; not in Cic.).— Comp., Hor. Ep. 2, 1, 33; Mart. 7, 46.— Sup., Sall. J. 95, 3.—
    2.
    Cunningly, shrewdly, cleverly:

    docte et sapienter dicis,

    Plaut. Ep. 3, 3, 23:

    docte tibi illam perdoctam dabo,

    id. Mil. 2, 2, 103; id. Bacch. 4, 4, 43:

    docte sapere,

    id. Mil. 3, 1, 162; id. Most. 5, 1, 21 et saep.— Comp., Plaut. Mil. 4, 2, 99.

    Lewis & Short latin dictionary > doceo

  • 13 docti

    dŏcĕo, cŭi, ctum, 2, v. a. [root da; Zend. dā, to know; strengthened, dak-; Gr. didaskô; Lat. disco], to teach, instruct, inform, show, tell, etc. (for syn. cf.: edoceo, perdoceo, erudio, praecipio, instituo).
    I.
    In gen., with double acc. of person and thing:

    pejor magister te istaec docuit... illa, quae te docui,

    Plaut. Bacch. 1, 2, 55:

    hunc hominem cursuram,

    id. Trin. 4, 3, 9:

    aliquem artem,

    Cic. de Or. 2, 54:

    aliquem litteras,

    id. Pis. 30:

    aliquem ejusmodi rem,

    id. Quint. 25, 79:

    pueros elementa,

    Hor. Ep. 1, 20, 17 et saep.— Pass., with acc. rei:

    is reliqua frustra docetur,

    Quint. 4, 2, 90; 1, 5, 11; 3, 8, 70; 6, 2, 3; Hor. C. 3, 6, 21; id. S. 1, 6, 76 et saep.; cf.: doctus dogmam, Laber. ap. Prisc. p. 679 fin. P.; and:

    doctus militiam,

    Sall. H. Fragm. 1, 40, p. 224 ed. Gerl.—With inf.:

    docemur auctoritate domitas habere libidines,

    Cic. de Or. 1, 43, 194; 1, 57, 244; id. Fin. 2, 5, 15:

    docemur disputare, non vivere (= discimus),

    Sen. Ep. 95, 13:

    equi variare gyros docentur,

    Tac. G. 6; Sall. J. 85, 33; Nep. Epam. 2, 1; Liv. 21, 3, 6.—With acc. pers. and inf.:

    ut doceam Rullum posthac in iis saltem tacere rebus, in quibus, etc.,

    Cic. Agr. 3, 2; so id. Phil. 2, 4, 8; Hor. S. 1, 1, 91; id. Ep. 1, 14, 30 al.; cf. ellipt. with abl. of instrument:

    Socratem fidibus (sc. canere),

    Cic. Fam. 9, 22, 3:

    aliquem docendum curare equo, armisque,

    Liv. 29, 1, 8; Zumpt, § 391 fin. —With acc. pers. and de, to instruct or inform one of:

    de ejus injuriis judices docere,

    Cic. Verr. 2, 4, 51:

    aliquem de aliqua re,

    id. Rosc. Am. 9, 26; 44, 127; id. de Or. 2, 24, 102; Sall. J. 13, 3 al. —With acc. pers. and rel. clause:

    doceant eum, qui vir Sex. Roscius fuerit,

    Cic. Rosc. Am. 9, 25; id. Att. 8, 2, 2; id. Fam. 3, 6, 5; 5, 3; Quint. 6, 1, 20 al.—With acc. pers.:

    studiosos discendi erudiunt atque docent,

    Cic. Off. 1, 44, 156; id. Div. 2, 2; id. de Sen. 9, 29; Quint. 2, 5, 13; Hor. S. 2, 2, 50; id. Ep. 1, 13, 1 et saep.—With acc. rei:

    coepit studiose omnia Docere, educare, ita uti si esset filia,

    Ter. Eun. 1, 2, 37; so,

    aliquid,

    Caes. B. G. 5, 42 fin.; Quint. 7, 10, 10; 9, 4, 137; Hor. A. P. 306 et saep.; cf.

    also: quod de lacu Albano docuisset,

    Liv. 5, 15; so with two acc., Caes. B. G. 7, 10, 3; Cic. Clu. 70, 198.—With acc. and inf.:

    docui per litteras, id nec opus esse nec fieri posse,

    Cic. Att. 16, 8; Caes. B. G. 5, 1, 7; 5, 28, 4; Quint. 1, 5, 43; Hor. S. 2, 3, 63 et saep.— Absol.:

    cum doceo et explano,

    Cic. de Or. 2, 19, 82; id. Or. 42, 143; Quint. 3, 4, 15; 3, 5, 2 et saep.; cf.

    also: Tyrannio docet apud me,

    Cic. Q. Fr. 2, 4 fin.
    II.
    In partic.: fabulam, like the Gr. didaskein, qs. to teach a play to the actors, to rehearse; hence, to produce, exhibit on the stage:

    minor fuit aliquanto is, qui primus fabulam dedit, quam ii, qui multas docuerant (Plautus et Naevius),

    Cic. Brut. 18, 73; id. Tusc. 4, 29, 63; Hor. A. P. 288; Gell. 17, 21, 42.—Hence, doctus, a, um, P. a., learned, skilled, versed, experienced in any thing (cf.: litteratus, eruditus, peritus, gnarus, scitus).— Absol.:

    doctus vir et Graecis litteris eruditus,

    Cic. Brut. 30, 114; cf. id. de Or. 1, 22, 102; 2, 74, 299:

    adolescentes humanissimi et doctissimi,

    id. Cael. 10, 24.—With ex:

    fuit enim doctus ex disciplina Stoicorum,

    Cic. Brut. 25.—With abl.:

    docti et Graecis litteris et Latinis,

    Cic. Brut. 46; 45 fin.; Sall. C. 25, 2; Mart. 10, 76. —With adv.:

    nec minus Graece quam Latine doctus,

    Suet. Gram. 7.—With gen.:

    fandi doctissima Cymodocea,

    Verg. A. 10, 225:

    legum atque morum populi Romani jurisque civilis,

    Gell. 13, 12, 1:

    sagittarum,

    Aur. Vict. Epit. 11:

    artis lanificae,

    Claud. in Eutr. 2, 381.—With acc.:

    (Maecenas) docte sermones utriusque linguae,

    Hor. C. 3, 8, 5:

    dulces modos (with citharae sciens),

    id. ib. 3, 9, 10:

    omnia,

    Stat. Th. 2, 692:

    litteras,

    Gell. 19, 9, 7.—With inf.:

    doctus sagittas tendere Sericas,

    Hor. C. 1, 29, 9; 3, 6, 38; 4, 13, 7; id. Carm. Sec. 75 et saep.—With ad or in:

    ad delinquendum doctior,

    Ov. Tr. 2, 256:

    in parum fausto carmine docta fui,

    id. H. 21, 182:

    Sapphica puella Musa doctior,

    more skilled in song, Cat. 35, 17:

    docta puella,

    Prop. 1, 7, 11; 2, 11, 6 (3, 2, 6 M.);

    2, 13, 11 (3, 4, 11 M.).—Esp. as epithet of Catullus by other poets,

    Tib. 3, 6, 41; Ov. Am. 3, 9, 62:

    Verona docti syllabas amat vatis,

    Mart. 1, 61, 1; Ov. A. A. 2, 181.—As subst.: doctus, the man of skill.—Prov.:

    doctus in se semper divitias habet,

    Phaedr. 4, 21, 1; but class. only in plur.: doctī, ōrum, m., the learned:

    doctorum est ista consuetudo,

    Cic. Lael. 5, 17 et saep.—
    2.
    Of things as subjects:

    frontes,

    Hor. C. 1, 1, 29:

    tibia,

    Prop. 2, 30, 16 (3, 28, 16 M.):

    carmina,

    Tib. 2, 3, 20; cf.

    vox,

    Ov. P. 2, 5, 52:

    voces Pythagoreorum,

    Cic. Tusc. 4, 1, 2:

    sermo,

    Plin. Ep. 7, 25, 3:

    prece,

    Hor. Ep. 2, 1, 135:

    manus artificis,

    Tib. 1, 8, 12; cf. id. 2, 1, 70; Ov. F. 3, 832; 6, 792:

    falx,

    Prop. 2, 19, 12 (3, 12, 12 M.) et saep.—
    B.
    In Plaut. and Ter., knowing, cunning, shrewd, subtle:

    malum, callidum, doctum,

    Plaut. Ps. 2, 4, 35; id. Bacch. 4, 4, 43; id. Most. 1, 3, 122; 5, 1, 24 et saep.; Ter. Hec. 2, 1, 6; id. Eun. 4, 7, 21; cf.

    also, dolus,

    Plaut. Mil. 2, 1, 69; id. Ps. 1, 5, 70 al.— docte, adv.
    1.
    Learnedly, skilfully (very rare; not in Cic.).— Comp., Hor. Ep. 2, 1, 33; Mart. 7, 46.— Sup., Sall. J. 95, 3.—
    2.
    Cunningly, shrewdly, cleverly:

    docte et sapienter dicis,

    Plaut. Ep. 3, 3, 23:

    docte tibi illam perdoctam dabo,

    id. Mil. 2, 2, 103; id. Bacch. 4, 4, 43:

    docte sapere,

    id. Mil. 3, 1, 162; id. Most. 5, 1, 21 et saep.— Comp., Plaut. Mil. 4, 2, 99.

    Lewis & Short latin dictionary > docti

  • 14 patrium

    1.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    esse exitio rei patriae suae,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 23:

    rem patriam et gloriam majorum foedare,

    id. Trin. 3, 2, 30:

    animus patrius,

    Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8:

    res patria atque avita,

    Cic. Verr. 1, 5, 13:

    potestas,

    id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2:

    jus et potestas,

    Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9:

    majestas,

    id. 4, 45, 8; 8, 7, 15:

    auctoritas,

    Cic. Cael. 16, 37:

    amor,

    id. Fin. 1, 7, 23:

    benevolentia,

    Tac. A. 4, 4:

    maeror,

    Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22:

    acerbitas,

    Liv. 7, 5, 7:

    monumentum,

    Ter. Eun. prol. 13:

    amor,

    Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723:

    patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum,

    hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one's forefathers. like theoi patrôioi, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.:

    hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.—Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius,

    Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24:

    poenas patrias persequi,

    id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28:

    patrio instituto deditus studio litterarum,

    Cic. Brut. 20, 79; 59, 213:

    mos patrius et disciplina,

    id. Sen. 11, 37:

    regnum patrium atque avitum,

    id. Imp. Pomp. 8, 21.—
    B.
    In partic., in gram.:

    patrius casus,

    the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Handed down from one's forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.—
    B.
    Hereditary, innate, peculiar ( poet.):

    praediscere patrios cultusque habitusque locorum,

    Verg. G. 1, 52:

    patrius hic (pedum dolor) illi,

    the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722:

    adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis,

    Val. Fl. 2, 157.—Hence,
    C.
    Subst.
    1.
    pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
    a.
    One's fatherland, native land or country, native place:

    erilis patria, salve,

    Plaut. Stich. 5, 2, 2:

    eram imperator in patriā meā,

    id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17:

    omnes omnium caritates patria una complexa est.,

    id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.):

    patriā Atheniensis an Lacedaemonius,

    Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.—
    b.
    A dwelling-place, home:

    habuit alteram loci patriam, alteram juris,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    Italiam quaero patriam,

    Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25:

    exuere patriam,

    Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = mêtropolis, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.—Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108:

    quia propheta in suā patriā honorem non habet,

    Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.— Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40:

    nimborum in patriam,

    Verg. A. 1, 51:

    divisae arboribus patriae,

    id. G. 2, 116; cf.:

    una atque eadem est vini patria atque magistri,

    Juv. 11, 161. —
    * 2.
    pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.—
    * D.
    Adv.: pā̆trĭē, paternally:

    patrie monere,

    Quint. 11, 1, 68.
    2.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].
    I.
    In gen., of or belonging to one's native country or home, native:

    patrius sermo,

    Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57:

    mos,

    Cic. Par. 4, 1, 27:

    ritus,

    id. Leg. 2, 9, 21:

    carmen patrium canere,

    a national song, Curt. 3, 3, 9:

    Mycenae,

    i. e. their home, Verg. A. 2, 180:

    palaestrae,

    id. ib. 3, 281:

    vox,

    Vulg. 2 Macc. 7, 8.—
    II.
    In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.

    Lewis & Short latin dictionary > patrium

  • 15 patrius

    1.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [pater], of or belonging to a father, fatherly, paternal (for syn. v paternus).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.:

    esse exitio rei patriae suae,

    Plaut. Bacch. 4, 9, 23:

    rem patriam et gloriam majorum foedare,

    id. Trin. 3, 2, 30:

    animus patrius,

    Ter. Hec. 2, 2, 2; Cic. Rosc. Am. 16, 46; Liv. 2, 5, 8:

    res patria atque avita,

    Cic. Verr. 1, 5, 13:

    potestas,

    id. Inv. 2, 17, 52; Sen. Clem. 1, 14, 2:

    jus et potestas,

    Cic. Phil. 2, 18, 46; Liv. 1, 26, 9:

    majestas,

    id. 4, 45, 8; 8, 7, 15:

    auctoritas,

    Cic. Cael. 16, 37:

    amor,

    id. Fin. 1, 7, 23:

    benevolentia,

    Tac. A. 4, 4:

    maeror,

    Cic. Fl. 42, 106; id. Imp. Pomp. 9, 22:

    acerbitas,

    Liv. 7, 5, 7:

    monumentum,

    Ter. Eun. prol. 13:

    amor,

    Verg. A. 1, 643: arae. i. e. of Father Apollo, Ov. M. 15, 723:

    patrium mimae donare fundum laremque, Hor S. 1, 2, 56: dolor pedum,

    hereditary, Plin. Ep. 1, 12: ucerbitas, i. e. of his father, Liv 7, 5, 7: di patrii, of one's forefathers. like theoi patrôioi, family gods, household gods, penates, Cic. Phil. 2, 20, 75, Tib. 2, 1, 17; Hyg. ap. Macr S. 3, 4 fin.:

    hoc patrium est, potius consuefacere filium Suā sponte recte facere quam alieno metu, Ter Ad. 1, 1, 49.—Rarely, like paternus. = patris. patriā virtute praeditus filius,

    Cic. Sest. 21, 48 sepulchrum patrium, id. Rosc. Am. 9, 24:

    poenas patrias persequi,

    id. Phil. 13, 20, 4: corpus patrium. Plaut. Merc. 1, 1, 74; Tac. A. 5, 28:

    patrio instituto deditus studio litterarum,

    Cic. Brut. 20, 79; 59, 213:

    mos patrius et disciplina,

    id. Sen. 11, 37:

    regnum patrium atque avitum,

    id. Imp. Pomp. 8, 21.—
    B.
    In partic., in gram.:

    patrius casus,

    the genitive, Gell. 4, 16, 1; cf. patricus and paternus.—
    II.
    Transf., in gen.
    A.
    Handed down from one's forefathers, old-established, old, ancient (very rare): mos. hereditary, old-established custom, Cic. de Or. 1, 18, 84: leges. Vulg. 2 Macc. 7, 2.—
    B.
    Hereditary, innate, peculiar ( poet.):

    praediscere patrios cultusque habitusque locorum,

    Verg. G. 1, 52:

    patrius hic (pedum dolor) illi,

    the gout, Plin. Ep. 1, 12, 4. pavor genti, Sil 15, 722:

    adde, cruentis Quod patriura saevire Dahis,

    Val. Fl. 2, 157.—Hence,
    C.
    Subst.
    1.
    pā̆trĭa, ae (old gen. patrial, Lucr. 1, 41), f (sc. terra)
    a.
    One's fatherland, native land or country, native place:

    erilis patria, salve,

    Plaut. Stich. 5, 2, 2:

    eram imperator in patriā meā,

    id. Ps. 4, 7, 75: patria, quae communis est omnium nostrum parens. Cic. Cat. 1, 7, 17:

    omnes omnium caritates patria una complexa est.,

    id. Off. 1, 17, 57: o pater, o patria, o Priami domus, Enn. ap. Cic. Tusc. 3, 19, 44 (Trag. v. 118 Vahl.); cf.: o patria, o divum domus Ilium, Poët. ap. Serv. Verg. A. 2, 241; imitated by Verg. l. l.: o Romule, Romule die, Qualem te patriae custodem di genuerunt, Enn. ap. Cic. Rep. 1, 41, 64 (Ann. v. 116 Vahl.):

    patriā Atheniensis an Lacedaemonius,

    Cic. Inv. 1, 24, 35: Hispaniam sibi antiquam patriam esse, Sall. Fragm. ap. Serv. Verg. A. 1, 380.—
    b.
    A dwelling-place, home:

    habuit alteram loci patriam, alteram juris,

    Cic. Leg. 2, 2, 5:

    Italiam quaero patriam,

    Verg. A. 1, 380; cf. id. ib. 11, 25:

    exuere patriam,

    Tac. H. 5, 5; cf. id. Agr 32: patria major = mêtropolis, the mother-city of colonists, Curt. 4, 15, 5.—Hence, prov.: patria est, ubicumque est bene, Poët. (prob. Pacuv.) ap. Cic. Tusc. 5, 37, 108:

    quia propheta in suā patriā honorem non habet,

    Vulg. Johan. 4, 44; id. Marc. 6, 4; id. Luc. 4, 24.— Poet. of things; Nilus, Qui patriam tantae tam bene celat aquae, the home, i. e. the source, Ov. Am. 3, 6, 40:

    nimborum in patriam,

    Verg. A. 1, 51:

    divisae arboribus patriae,

    id. G. 2, 116; cf.:

    una atque eadem est vini patria atque magistri,

    Juv. 11, 161. —
    * 2.
    pā̆trĭum, ĭi, n. (sc. nomen), i. q. patronymicum, a patronymic, Quint. 1, 5, 45.—
    * D.
    Adv.: pā̆trĭē, paternally:

    patrie monere,

    Quint. 11, 1, 68.
    2.
    pā̆trĭus, a, um, adj. [patria].
    I.
    In gen., of or belonging to one's native country or home, native:

    patrius sermo,

    Cic. Fin. 1, 2, 4; Hor. A. P. 57:

    mos,

    Cic. Par. 4, 1, 27:

    ritus,

    id. Leg. 2, 9, 21:

    carmen patrium canere,

    a national song, Curt. 3, 3, 9:

    Mycenae,

    i. e. their home, Verg. A. 2, 180:

    palaestrae,

    id. ib. 3, 281:

    vox,

    Vulg. 2 Macc. 7, 8.—
    II.
    In partic., in gram.: nomen patrium, a gentile noun (like Romanus, Atheniensis, etc.), Prisc. p. 580 P.

    Lewis & Short latin dictionary > patrius

  • 16 down

    /daun/ * phó từ - xuống =to go down+ đi xuống =to fall down+ ngã xuống =to throw down+ ném xuống =to look down+ nhìn xuống =food goes down+ thức ăn trôi xuống - xuống, bỏ xuống, lặn xuống, ngã xuống, nằm xuống; ở dưới =to be not down yet+ chưa dậy, chưa ở buồng ngủ xuống =the sun is down+ mặt trời đã lặn =the blinds are down+ rèm cửa đã buông xuống =the ship is down+ tàu chìm nghỉm =to be down with malaria+ bị ốm liệt vì sốt rét - xuống cho đến, cho đến tận, xuôi theo =to sail down with the wind+ căng buồm xuôi theo chiều gió =from the XVIIIth century down to the present time+ từ thế kỷ 18 cho đến tận ngày nay - hạ bớt, giảm bớt, dần =to cut down prices+ hạ giá =to cool down+ nguôi đi; bình tĩnh lại =rice is down+ giá gạo hạ, gạo hơn - ở phía dưới, ở vùng dưới, xuôi về (ngụ ý xa nơi trung tâm, xa thành phố lớn; ở nơi trung tâm về...) =to go down to the country+ về miền quê =to live somewhere down in Bacthai+ ở đâu đây trên Bắc thái =to go down to Brighton+ về Brai-tơn (ở Luân-đôn về) - gục xuống, kiệt sức, ở thế cùng, cùng đường; im đi (ngụ ý trấn áp, bắt im, làm kiệt sức, dồn vào thế cùng...) =to hunt down a deer+ săn đuổi một con hươu đến cùng đường =to run down a horse+ bắt ngựa chạy kiệt sức =the clock has run down+ đồng hồ chết vì không lên dây cót =to hiss down+ la ó (huýt sáo) bắt (một diễn giả...) im =to put down a rebellion+ đàn áp một cuộc nổi loạn - ngay mặt tiền (trả tiền) =to pay down+ trả tiền mặt =money (cash) down+ tiền mặt - ghi chép (trên giấy...) =to have something down on one's notebook+ ghi chép cái gì vào sổ tay - xông vào, lăn xả vào, đánh đập =to be down upon somebody+ lăn xả vào đánh ai !to be down at heels - vẹt gót (giày) - đi giày vẹt gót, ăn mặc nhếch nhác (người) !to be down !to be down in (at) health - sức khoẻ giảm sút !to be down in the mouth - ỉu xìu, chán nản, thất vọng !to be down on one's luck - (xem) luck !down to the ground - hoàn toàn =that suits me down to the ground+ cái đó hoàn toàn thích hợp với tôi !down with! - đả đảo! =down with imperialism!+ đả đảo chủ nghĩa đế quốc! !down and out - (thể dục,thể thao) gục không dậy được nữa, bị đo ván (quyền Anh) - cùng đường, cùng kế, thất cơ lỡ vận; thua cháy túi (đánh bạc) !down on the nail - ngay lập tức !up and down - (xem) up * giới từ - xuống, xuôi, xuôi dọc theo =down the hill+ xuống đồi =to go down town+ xuống phố =down the river+ xuôi dòng sông =down the wind+ xuôi gió =to go down the road+ đi xuôi dọc theo con đường - ở phía thấp, ở dưới =to live somewhere down the street+ ở đâu đó dưới phố !to let go down the wind - (nghĩa bóng) vứt bỏ, bỏ đi * tính từ - xuống, xuôi =down leap+ cái nhảy xuống =down look+ cái nhìn xuống =down grade+ (ngành đường sắt) dốc xuống; (nghĩa bóng) sự sút kém, sự tồi tệ =down train+ (ngành đường sắt) chuyến xe xuôi (từ Luân-đôn hoặc một thủ đô, một thành phố lớn đến) - chán nản, nản lòng, thất vọng - (từ Mỹ,nghĩa Mỹ), (thể dục,thể thao) kém điểm (đối phương) =he is one down+ anh ta kém một điểm * ngoại động từ - đặt xuống, hạ xuống, bỏ xuống - đánh gục, đánh ngã (ai); hạ, bắn rơi (máy bay) !to down a glass of wine - nốc một cốc rượu !to down tools - bãi công - ngừng việc * danh từ - ((thường) số nhiều) cảnh sa sút, vận xuống dốc =ups and downs+ sự lên xuống, sự thăng trầm (của cuộc đời) - (thông tục) sự ghét (chỉ muốn nện cho một trận) =to have a down on somebody+ ghét ai chỉ muốn nện cho một trận * danh từ - lông tơ chim (để nhồi gối...) - lông tơ (ở trái cây, ở má...) * danh từ - vùng cao nguyên, vùng đồi - (số nhiều) vùng đồi trọc (có nhiều bãi cỏ chăn nuôi ở miền nam nước Anh) - cồn cát, đụn cát

    English-Vietnamese dictionary > down

См. также в других словарях:

  • Rem Koolhaas — Présentation Naissance 17 novembre 1944 (1944 11 17) (66 ans) Rotterdam …   Wikipédia en Français

  • Fight song — A fight song is primarily an American and Canadian sports term, referring to a song associated with a team. In both professional and amateur sports, fight songs are a popular way for fans to cheer for their team. Although the term fight song is… …   Wikipedia

  • Dream Police (song) — Dream Police Single by Cheap Trick from the album Dream Police …   Wikipedia

  • Radio Free Europe (song) — Infobox Single Name = Radio Free Europe Artist = R.E.M. from Album = Released = July 1981 Format = Recorded = 1981 Genre = Alternative rock Length = 3:46 Label = Hib Tone Producer = Mitch Easter Last single = This single = Radio Free Europe (Hib… …   Wikipedia

  • Bad Day (R.E.M. song) — Infobox Single Name = Bad Day |225px Artist = R.E.M. from Album = Released = October 2003 Format = CD and DVD Recorded = 2003 Genre = Alternative rock Length = 3:57 Label = Warner Bros. Records Producer = Pat McCarthy, R.E.M. Last single = I ll… …   Wikipedia

  • Sasori - Grudge Song — Filmdaten Deutscher Titel: Sasori – Grudge Song Originaltitel: 女囚さそり 701号怨み節 Produktionsland: Japan Erscheinungsjahr: 1973 Länge: 88 Minuten Originalsprache: Japanisch …   Deutsch Wikipedia

  • Sasori – Grudge Song — Filmdaten Deutscher Titel: Sasori – Grudge Song Originaltitel: 女囚さそり 701号怨み節 Produktionsland: Japan Erscheinungsjahr: 1973 Länge: 88 Minuten Originalsprache: Japanisch …   Deutsch Wikipedia

  • Arue (song) — Arue アルエ Single by Bump of Chicken from the album Flame Vein B side Ever Lasting Lie (Acoustic Version) …   Wikipedia

  • Begin the Begin — Song infobox Name = Begin the Begin Type = Song Artist = R.E.M. alt Artist = Album = Lifes Rich Pageant Published = Released = 28 July 1986 track no = 1 Recorded = Genre = Alternative rock Length = 3:28 Writer = Composer = Label = I.R.S. Records… …   Wikipedia

  • Koolhaas — Rem Koolhaas Rem Koolhaas …   Wikipédia en Français

  • Collapse into Now — Studio album by …   Wikipedia

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»